Καλλιτέχνης: Eleni Karaindrou
Έκδοση: ECM Records, Μόναχο 2016
ISBN: 028948144990
Τιμή στο βιβλιοπωλείο μας: 15,50€
H Μικρή Άρκτος ως συνεργάτης και συνοδοιπόρος της ECM από το 2008, αισθάνεται ιδιαίτερη χαρά που παρουσιάζει σήμερα τον Δαβίδ της Ελένης Καραΐνδρου.
Η παγκόσμια αυτή κυκλοφορία παίρνει σήμερα νέες διαστάσεις καθώς φωτίζεται ένα ελληνικό ποιητικό έργο του 18ου αιώνα υπό το άπλετο φως της μουσικής δημιουργίας της Ελένης Καραΐνδρου η οποία το 2016 κλείνει 26 χρόνια διεθνούς καλλιτεχνικής πορείας με την ECM στο πλευρό της.
Η σκηνική καντάτα Δαβίδ είναι το έργο της Ελένης Καραΐνδρου βασισμένο στην δραματική ποίηση ενός αγνώστου Χίου ποιητή του 18ου αιώνα. Το κείμενο ανακαλύφθηκε αργά και εκδόθηκε μόλις το 1979. Στην πρώτη του έκδοση, ο φιλόλογος και κριτικός Κώστας Γεωργουσόπουλος σχολιάζει: «Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα σημαντικό έργο που η γλώσσα του πλουτίζει τη θεατρική μας παράδοση με νέες διαστάσεις». Είναι βαθιά η πεποίθηση πως ο Δαβίδ είναι ένα ελληνικό έργο έντονα επηρεασμένο από τις τάσεις της εποχής του και ειδικότερα από το ιταλικό μπαρόκ μελόδραμα, τα μεσαιωνικά μυστήρια αλλά και τα δραματικά ορατόρια όπως το Azioni sacre του οίκου των Αψβούργων βασισμένο σε θρησκευτικά θέματα, είδος που άνθισε ιδιαίτερα στα τέλη του 17ου και στην αρχή του 18ου αιώνα.
Η Ελληνίδα συνθέτρια είχε όλα αυτά τα δεδομένα στο μυαλό της όταν αναμετρήθηκε με την πρόκληση του κειμένου κινούμενη με υποδειγματική μουσική φαντασία ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν. Αρχικά, η μουσική γράφτηκε για την παράσταση του Αμφιθεάτρου που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Ομήρειο πολιτιστικό κέντρο της Χίου το 1980 σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου. Στη σημερινή ολοκληρωμένη του μορφή ως σκηνική καντάτα, το έργο παρουσιάστηκε στην Αθήνα το 2010 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο πλαίσιο ενός τριήμερου αφιερώματος στη συνθέτρια από όπου προήλθε η παρούσα ζωντανή ηχογράφηση (α´ μέρος της συναυλίας) αλλά και η ηχογράφηση του Concert in Athens (β´ μέρος της συναυλίας) που κυκλοφόρησε το 2013 από την ECM.
Η σύνθεση, είναι έργο για μεσόφωνο, βαρύτονο, σολίστ, χορωδία και ορχήστρα. Στη παρούσα ηχογράφηση ερμηνεύουν η μεσόφωνος Ειρήνη Καράγιαννη και ο βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος, τη χορωδία της ΕΡΤ διευθύνει ο Αντώνης Κοντογεωργίου, και την Καμεράτα, Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής, ο Αλέξανδρος Μυράτ.
Στο έργο υπάρχει μια πανδαισία ηχοχρωμάτων που εναλλάσσονται διαρκώς. Η συνθέτρια αξιοποιεί με έμπνευση τα ηχοχρώματα του όμποε του Βαγγέλη Χριστόπουλου, το γαλλικό κόρνο του Βαγγέλη Σκούρα, το φλάουτο της Στέλλας Γαδέδη, την άρπα της Μαρίας Μπιλντέα την τρομπέτα του Σωκράτη Άνθη, το τσέλο του Renato Ripo, το κλαρινέτο της Marie-Cécile Boulard, το φαγκότο της Sonia Pisk, όλοι βασικοί συνεργάτες της Ελένης που έχουν συμμετάσχει σε πολλές ηχογραφήσεις στο παρελθόν. Το ίδιο και η special guest της βραδιάς, η εξαιρετική σολίστ της βιόλας Kim Kashkashian, που η υποβλητική της συνομιλία με τα έγχορδα μας παραπέμπουν στην εξαίρετη μουσική που συνέθεσε η Ελένη για το αριστουργηματικό Βλέμμα του Οδυσσέα, την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου.
Η Ελένη θυμάται τον ενθουσιασμό του αείμνηστου σκηνοθέτη και συνεργάτη της, όταν άκουσε αποσπάσματα του Δαβίδ στη συναυλία της στην Επίδαυρο (1993) και ιδιαίτερα την άρια Όταν θωρώ ερμηνευμένη τότε από τη μεσόφωνο Μαρκέλα Χατζιάνο. Ειδικά αυτό το τραγούδι είναι αφιερωμένο από τη συνθέτρια στη μνήμη της Μαρίας Κάλλας, επειδή, όπως αναφέρει, «γεννήθηκε από τη συγκίνηση μιας δυνατής εικόνας, όταν είδα τις στάχτες της ντίβας να στροβιλίζονται στον άνεμο και να σκορπίζονται στο Αιγαίο».
Πράγματι, κι εδώ το στοιχείο της θάλασσας φαίνεται να είναι ένα αναπόσπαστο συστατικό της μουσικής. Αυτή η αίσθηση, μας παραπέμπει στην περιγραφή του συντάκτη του Τime Magazine για τη μουσική της Ελένης: «σκοτεινή και μελαγχολική, αποπνέοντας τη γλυκιά αίσθηση του ζεστού, κόκκινου κρασιού και την αρμύρα της θάλασσας. Θρηνητική και ερωτικά λυρική συνάμα». Όμως εδώ η μουσική διαθέτει και άλλα στοιχεία καθώς η κεφάτη, χιουμοριστική οπερατική παρουσία του βαρύτονου Τάση Χριστογιαννόπουλου στους Διαβόλους, υπόσχεται πως: Ἐγώ ξέρω νὰ μπερδεύω και σοφούς κι ἀγραμματίστους. Ἐγώ ξέρω νὰ μαγεύω τοὺς μικρούς καί τοὺς μεγίστους…
Ο άγνωστος Χίος ποιητής δεν ξεχνά σε όλα τα τραγούδια να υπογραμμίσει τον εφήμερο χαρακτήρα της ζωής, τη ματαιότητα των υλικών πραγμάτων και το φθαρτό της ομορφιάς στον άνθρωπο και στη φύση. Η Ειρήνη Καράγιαννη στο τραγούδι Τα καλά της Ζωής, απαριθμεί τις απώλειες που μας συνοδεύουν στο ταξίδι της ζωής με έναν μοναδικό τρόπο: Τα καλά της ζωής μας δε στεργοῦσι, πέφτουν ὅλα καί σποῦσι, ὡς κρυστάλλια, ἀγάλια, ἀγάλια, ἀγάλια.
Στη παρουσίαση του Δαβίδ, ως σκηνική καντάτα στο Μέγαρο το 2010, ήταν ενταγμένα αφηγηματικά κείμενα που τα ερμήνευσε ο Δημήτρης Καταλειφός αλλά δεν περιέχονται στη παρούσα δισκογραφική έκδοση.
Για το πρόγραμμα εκείνης της παρουσίασης, ο Γιώργος Χαρωνίτης σημείωνε: «Εδώ η Ελένη Καραΐνδρου δρα καθαρά κινηματογραφικά, αφηγείται με τη μουσική της τις στροφές σαν σεκάνς, αντλεί από τη μπαρόκ τεχνοτροπία (γιατί έχουμε, ουσιαστικά, ένα δυτικόμορφο ποιητικό πόνημα), αλλά το βασικό είναι ότι το έργο κυριαρχείται από ηχορυθμικά μοτίβα που αποτελούν αναγνωρίσιμα στοιχεία του προσωπικού της συνθετικού στυλ – έστω και σε πρώιμη (ή, καλύτερα πρωταρχική φάση) πράγμα που κάνει το έργο, αφενός πιο συγκινητικό, αφετέρου πιο επίκαιρό, πιο κοντά στο σήμερα».
«Η έκδοση αυτού του έργου σε δίσκο είναι ένα επίτευγμα που ανήκει στον Manfred Eicher. Μαζί με τον Νίκο Εσπιαλίδη που έκανε την ηχογράφηση για λογαριασμό του Μεγάρου, πέρασε ώρες ατέλειωτες για να αναδείξει με την απαράμιλλη μαεστρία του τα χρώματα της μουσικής και να δημιουργήσει ένα νέο μουσικό πίνακα με τις φωτοσκιάσεις που γεννούσε η ιδιοφυία του» αναφέρει η Ελένη Καραΐνδρου στο σημείωμά της που συνοδεύει την έκδοση.
Η παγκόσμια αυτή κυκλοφορία παίρνει σήμερα νέες διαστάσεις καθώς φωτίζεται ένα ελληνικό ποιητικό έργο του 18ου αιώνα υπό το άπλετο φως της μουσικής δημιουργίας της Ελένης Καραΐνδρου η οποία το 2016 κλείνει 26 χρόνια διεθνούς καλλιτεχνικής πορείας με την ECM στο πλευρό της.
Η σκηνική καντάτα Δαβίδ είναι το έργο της Ελένης Καραΐνδρου βασισμένο στην δραματική ποίηση ενός αγνώστου Χίου ποιητή του 18ου αιώνα. Το κείμενο ανακαλύφθηκε αργά και εκδόθηκε μόλις το 1979. Στην πρώτη του έκδοση, ο φιλόλογος και κριτικός Κώστας Γεωργουσόπουλος σχολιάζει: «Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα σημαντικό έργο που η γλώσσα του πλουτίζει τη θεατρική μας παράδοση με νέες διαστάσεις». Είναι βαθιά η πεποίθηση πως ο Δαβίδ είναι ένα ελληνικό έργο έντονα επηρεασμένο από τις τάσεις της εποχής του και ειδικότερα από το ιταλικό μπαρόκ μελόδραμα, τα μεσαιωνικά μυστήρια αλλά και τα δραματικά ορατόρια όπως το Azioni sacre του οίκου των Αψβούργων βασισμένο σε θρησκευτικά θέματα, είδος που άνθισε ιδιαίτερα στα τέλη του 17ου και στην αρχή του 18ου αιώνα.
Η Ελληνίδα συνθέτρια είχε όλα αυτά τα δεδομένα στο μυαλό της όταν αναμετρήθηκε με την πρόκληση του κειμένου κινούμενη με υποδειγματική μουσική φαντασία ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν. Αρχικά, η μουσική γράφτηκε για την παράσταση του Αμφιθεάτρου που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Ομήρειο πολιτιστικό κέντρο της Χίου το 1980 σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου. Στη σημερινή ολοκληρωμένη του μορφή ως σκηνική καντάτα, το έργο παρουσιάστηκε στην Αθήνα το 2010 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο πλαίσιο ενός τριήμερου αφιερώματος στη συνθέτρια από όπου προήλθε η παρούσα ζωντανή ηχογράφηση (α´ μέρος της συναυλίας) αλλά και η ηχογράφηση του Concert in Athens (β´ μέρος της συναυλίας) που κυκλοφόρησε το 2013 από την ECM.
Η σύνθεση, είναι έργο για μεσόφωνο, βαρύτονο, σολίστ, χορωδία και ορχήστρα. Στη παρούσα ηχογράφηση ερμηνεύουν η μεσόφωνος Ειρήνη Καράγιαννη και ο βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος, τη χορωδία της ΕΡΤ διευθύνει ο Αντώνης Κοντογεωργίου, και την Καμεράτα, Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής, ο Αλέξανδρος Μυράτ.
Στο έργο υπάρχει μια πανδαισία ηχοχρωμάτων που εναλλάσσονται διαρκώς. Η συνθέτρια αξιοποιεί με έμπνευση τα ηχοχρώματα του όμποε του Βαγγέλη Χριστόπουλου, το γαλλικό κόρνο του Βαγγέλη Σκούρα, το φλάουτο της Στέλλας Γαδέδη, την άρπα της Μαρίας Μπιλντέα την τρομπέτα του Σωκράτη Άνθη, το τσέλο του Renato Ripo, το κλαρινέτο της Marie-Cécile Boulard, το φαγκότο της Sonia Pisk, όλοι βασικοί συνεργάτες της Ελένης που έχουν συμμετάσχει σε πολλές ηχογραφήσεις στο παρελθόν. Το ίδιο και η special guest της βραδιάς, η εξαιρετική σολίστ της βιόλας Kim Kashkashian, που η υποβλητική της συνομιλία με τα έγχορδα μας παραπέμπουν στην εξαίρετη μουσική που συνέθεσε η Ελένη για το αριστουργηματικό Βλέμμα του Οδυσσέα, την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου.
Η Ελένη θυμάται τον ενθουσιασμό του αείμνηστου σκηνοθέτη και συνεργάτη της, όταν άκουσε αποσπάσματα του Δαβίδ στη συναυλία της στην Επίδαυρο (1993) και ιδιαίτερα την άρια Όταν θωρώ ερμηνευμένη τότε από τη μεσόφωνο Μαρκέλα Χατζιάνο. Ειδικά αυτό το τραγούδι είναι αφιερωμένο από τη συνθέτρια στη μνήμη της Μαρίας Κάλλας, επειδή, όπως αναφέρει, «γεννήθηκε από τη συγκίνηση μιας δυνατής εικόνας, όταν είδα τις στάχτες της ντίβας να στροβιλίζονται στον άνεμο και να σκορπίζονται στο Αιγαίο».
Πράγματι, κι εδώ το στοιχείο της θάλασσας φαίνεται να είναι ένα αναπόσπαστο συστατικό της μουσικής. Αυτή η αίσθηση, μας παραπέμπει στην περιγραφή του συντάκτη του Τime Magazine για τη μουσική της Ελένης: «σκοτεινή και μελαγχολική, αποπνέοντας τη γλυκιά αίσθηση του ζεστού, κόκκινου κρασιού και την αρμύρα της θάλασσας. Θρηνητική και ερωτικά λυρική συνάμα». Όμως εδώ η μουσική διαθέτει και άλλα στοιχεία καθώς η κεφάτη, χιουμοριστική οπερατική παρουσία του βαρύτονου Τάση Χριστογιαννόπουλου στους Διαβόλους, υπόσχεται πως: Ἐγώ ξέρω νὰ μπερδεύω και σοφούς κι ἀγραμματίστους. Ἐγώ ξέρω νὰ μαγεύω τοὺς μικρούς καί τοὺς μεγίστους…
Ο άγνωστος Χίος ποιητής δεν ξεχνά σε όλα τα τραγούδια να υπογραμμίσει τον εφήμερο χαρακτήρα της ζωής, τη ματαιότητα των υλικών πραγμάτων και το φθαρτό της ομορφιάς στον άνθρωπο και στη φύση. Η Ειρήνη Καράγιαννη στο τραγούδι Τα καλά της Ζωής, απαριθμεί τις απώλειες που μας συνοδεύουν στο ταξίδι της ζωής με έναν μοναδικό τρόπο: Τα καλά της ζωής μας δε στεργοῦσι, πέφτουν ὅλα καί σποῦσι, ὡς κρυστάλλια, ἀγάλια, ἀγάλια, ἀγάλια.
Στη παρουσίαση του Δαβίδ, ως σκηνική καντάτα στο Μέγαρο το 2010, ήταν ενταγμένα αφηγηματικά κείμενα που τα ερμήνευσε ο Δημήτρης Καταλειφός αλλά δεν περιέχονται στη παρούσα δισκογραφική έκδοση.
Για το πρόγραμμα εκείνης της παρουσίασης, ο Γιώργος Χαρωνίτης σημείωνε: «Εδώ η Ελένη Καραΐνδρου δρα καθαρά κινηματογραφικά, αφηγείται με τη μουσική της τις στροφές σαν σεκάνς, αντλεί από τη μπαρόκ τεχνοτροπία (γιατί έχουμε, ουσιαστικά, ένα δυτικόμορφο ποιητικό πόνημα), αλλά το βασικό είναι ότι το έργο κυριαρχείται από ηχορυθμικά μοτίβα που αποτελούν αναγνωρίσιμα στοιχεία του προσωπικού της συνθετικού στυλ – έστω και σε πρώιμη (ή, καλύτερα πρωταρχική φάση) πράγμα που κάνει το έργο, αφενός πιο συγκινητικό, αφετέρου πιο επίκαιρό, πιο κοντά στο σήμερα».
«Η έκδοση αυτού του έργου σε δίσκο είναι ένα επίτευγμα που ανήκει στον Manfred Eicher. Μαζί με τον Νίκο Εσπιαλίδη που έκανε την ηχογράφηση για λογαριασμό του Μεγάρου, πέρασε ώρες ατέλειωτες για να αναδείξει με την απαράμιλλη μαεστρία του τα χρώματα της μουσικής και να δημιουργήσει ένα νέο μουσικό πίνακα με τις φωτοσκιάσεις που γεννούσε η ιδιοφυία του» αναφέρει η Ελένη Καραΐνδρου στο σημείωμά της που συνοδεύει την έκδοση.