Η Γένεση του Ελληνικού Κράτους. Χαρτογραφία και Ιστορία / 1770-1838
Γιώργος Τόλιας
Με τη συνεργασία της Βούλας Λιβάνη και της Ελένης Γκαδόλου
Επιστημονική επιμέλεια έκθεσης / Επιμέλεια καταλόγου: Γιώργος Τόλιας
Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 2021 (Δεκέμβριος)
Σελίδες: 281, με 129 έγχρωμες και α/μ εικόνες
Διαστάσεις: 24 x 30 εκ.
ISBN: 978-960-250-783-4
Τιμή: 45,00 €
Τιμή ΜΙΕΤ: 40,50 €
[…] Ανάμεσα στα 1770 και τα 1838 ολοκληρώνεται ο κύκλος των στρατιωτικών και επιστημονικών επεμβάσεων της Δύσης που εγκαινιάστηκε με τη ρωσική επέμβαση στο Αιγαίο, στα 1770-1775. Για έξι δεκαετίες, οι ρωσικές, αυστριακές, βρετανικές και γαλλικές βλέψεις στην περιοχή εντείνονται, δημιουργώντας το λεγόμενο Ανατολικό Ζήτημα, τον έντονο διπλωματικό και στρατιωτικό ανταγωνισμό εν όψει του διαμελισμού των κτήσεων της Πύλης στα Βαλκάνια και την Εγγύς Ανατολή, και τη δημιουργία στην περιοχή εδαφικών οντοτήτων εξαρτημένων από τη μια ή την άλλη δυτική δύναμη. Στο πλαίσιο αυτό εκδηλώνεται ένας πολιτικός φιλελληνισμός, καθώς το ζήτημα της πολιτικής αναβίωσης της Ελλάδας τίθεται πλέον ανοικτά, ενώ, παράλληλα, αναπτύσσεται ο ελληνικός επαναστατικός πατριωτισμός: από τον ξεσηκωμό της Πελοποννήσου, κατά την εποχή των ορλωφικών, έως την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας και από το κίνημα του Ρήγα και την πατριωτική ρητορική του Κοραή, κατά την εκστρατεία του Βοναπάρτη στην Αίγυπτο, ο ελληνικός πατριωτισμός ωριμάζει και τελικά κορυφώνεται ως επαναστατική και εθνική πλέον διεκδίκηση.
Στο νέο και διαρκώς μεταβαλλόμενο αυτό περιβάλλον, η γεωγραφία και η χαρτογραφία του ελληνικού χώρου ανθούν. Ρώσοι, Αυστριακοί, Άγγλοι και Γάλλοι έχουν το βλέμμα τους διαρκώς στραμμένο στις ελληνικές περιοχές. Πρωτοστατούσης της Γαλλίας, οι αποστολές στρατιωτικών, διπλωματών, επιστημόνων και τοπογράφων πυκνώνουν, η εικόνα του ελληνικού χώρου οικοδομείται σε ολοένα και πιο στέρεες πραγματολογικές βάσεις. Πράγματι, η γεωγραφία και η χαρτογραφία πλαισίωσαν τους ποικίλους σχεδιασμούς στρατηγικής διείσδυσης, άλλοτε εκ των υστέρων, ως αποτέλεσμα της παρουσίας των ξένων στην περιοχή, άλλοτε εκ των προτέρων, ως σχεδιασμός και προγραμματισμός της […] Η έκθεση και η μελέτη που την συνοδεύει παρακολουθούν τις διαδοχικές ξένες αποστολές αναγνώρισης και χαρτογράφησης, από τις εργασίες των αξιωματικών της ρωσικής αρμάδας του Αιγαίου (1770-1775) έως εκείνες των μελών της γαλλικής Επιστημονικής Αποστολής του Μοριά (1829-1838), φωτίζοντας τις εντατικές προσπάθειες συλλογής δεδομένων για τον ελληνικό χώρο καθώς και τη συνεχή ροή των πληροφοριών προς τις κεντρικές υπηρεσίες της Αγίας Πετρούπολης, του Λονδίνου και, κυρίως, του Παρισιού, όπου πεπειραμένοι γεωγράφοι της Ακαδημίας ή των στρατιωτικών υπηρεσιών αξιολογούν και επεξεργάζονται τοπογραφικά και μετρητικά δεδομένα, διαμορφώνοντας τη γεωγραφική και χαρτογραφική εικόνα της Ελλάδας […] Άλλοτε προστάτες της Ελλάδας επιτιθέμενοι στην Πύλη και άλλοτε σύμμαχοι και εγγυητές της οθωμανικής ακεραιότητας, Ρώσοι, Άγγλοι και Γάλλοι δημιούργησαν ένα ασύνηθες σύστημα διαρκώς μεταβαλλόμενων συσχετισμών, το οποίο κατέληξε στο Ναβαρίνο, την τριπλή προστασία της Ελλάδας και τη μόνιμη συνδιάσκεψη του Λονδίνου (1827-1832), όπου οι τύχες της Ελλάδας συζητούνται και μεταβάλλονται διαρκώς.
[…] Δύο σημεία πρέπει να επαναλάβουμε στο σημείο αυτό: πρώτον, το γεγονός ότι οι δυτικοί γεωγράφοι και χαρτογράφοι, βασισμένοι στη γνώση του τόπου και της ιστορίας, είχαν καταλήξει σε μια συνολική σύλληψη του εθνικού ελληνικού χώρου, των ορίων και της εσωτερικής του συγκρότησης, πριν τη θεσμική αναγνώριση και οργάνωση του ελληνικού κράτους· και δεύτερον, ότι η πρότασή τους υιοθετείται τόσο στη φιλελληνική Δύση όσο και από την πατριωτική ελληνική διανόηση και τις ελληνικές επαναστατικές κυβερνήσεις – γεγονός που επιβεβαιώνει την εισαγωγική μας διαπίστωση για τη σημαίνουσα πολιτική βαρύτητα του γεωγραφικού εγχειρήματος […]
(αποσπάσματα από την έκδοση,
πηγή: ΜΙΕΤ)