ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

 Γράφεται και λέγεται από πολλούς ότι ο όρος σχολαστική αναφέρεται στον ασαφή προσδιορισμό του φιλοσοφικού ή θεολογικού στοχασμού του Μεσαίωνα. Συνοψίζει τη νοοτροπία ενός πολιτισμού που βρίσκεται στα πρώτα του βήματα. Η σχολαστική είναι το αμφίσημο και τρεμάμενο φως της "χιλιόχρονης μεγάλης νύχτας"... έγινε συνώνυμο του παρωχημένου, του απλοϊκού, του στερημένου κάθε επιστημονικής αξίας.

Τρομερή υπήρξε η κατάπληξη, όταν αυτός ο ψευδο-εκφυλισμένος Μεσαίωνας αποκάλυψε τους φιλοσοφικούς θησαυρούς του στα μάτια πλήθους μελετητών που παλεύουν σήμερα να τον απελευθερώσουν από την υπεραιωνόβια σκόνη που τον καλύπτει, και απέδειξαν πως η σχολαστική συνιστά ένα ρεύμα ιδεών τόσο σύνθετο και τόσο άξιο προσοχής και μελέτης όσο οι πιο αξιοζήλευτες συνθέσεις της αρχαιότητας. Το κομμένο νήμα της παράδοσης που ένωνε την αρχαία με τη σύγχρονη φιλοσοφία επανασυνδέεται και τίποτα πια δεν μοιάζει λιγότερο με πνευματικό λήθαργο από τη συνολική δραστηριότητα του Μεσαίωνα.

Αν αληθεύει ότι κάθε προηγμένη επιστήμη διακρίνεται για την ακρίβεια της ορολογίας της, η πρώτη προϋπόθεση εξέλιξης και ανάπτυξης της φιλοσοφικής ιστορίας του Μεσαίωνα είναι ο ακριβής προσδιορισμός της σημασίας που πρέπει να αποδοθεί στις λέξεις που αυτή η ιστορία χρησιμοποιεί αδιαλείπτως. Συνεπώς, τι ακριβώς σημαίνει, επιστημονικά μιλώντας, ο όρος σχολαστική;

Πόσο απότομη είναι η μετάβαση από τον 17ο στον 18ο αιώνα και πόσο ολοφάνερες οι αντιθέσεις τους! Οι άνθρωποι του 17ου αιώνα αγαπούν την ιεραρχία, την πειθαρχία, την τάξη που η εξουσία αναλαμβάνει να διασφαλίσει, τα δόγματα που ρυθμίζουν με πυγμή τη ζωή. Οι άνθρωποι του 18ου αιώνα αποστρέφονται τους καταναγκασμούς, την εξουσία, τα δόγματα. Οι πρώτοι είναι θεματοφύλακες του χριστιανισμού, οι δεύτεροι είναι εχθροί του, οι πρώτοι πιστεύουν στο θεϊκό δίκαιο, οι δεύτεροι στο φυσικό δίκαιο, οι πρώτοι ζουν άνετα σε μια κοινωνία που βρίθει από ανισότητες, οι δεύτεροι το μόνο που ονειρεύονται είναι η ισότητα.

Στόχος της παρούσας μελέτης είναι να δείξει πως τα ουσιώδη γνωρίσματα του Διαφωτισμού εκδηλώθηκαν πολύ νωρίτερα απ' ό,τι συνήθως πιστεύεται. Το πνεύμα του 18ου αιώνα το βρίσκουμε ήδη διαμορφωμένο την εποχή όπου ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ ήταν ακόμη στην ακμή του, και σχεδόν όλες οι ιδέες που φάνταζαν επαναστατικές κατά το 1760, ή ακόμη και το 1789, είχαν ήδη εκφραστεί κατά το 1680. Μια κρίση, λοιπόν, κλόνισε το ευρωπαϊκό πνεύμα. Στο χρονικό διάστημα που εκτείνεται από την Αναγέννηση, από την οποία προέρχεται, μέχρι τη Γαλλική Επανάσταση, την οποία προετοιμάζει, δεν υπάρχει σημαντικότερη κρίση στην ιστορία των ιδεών. Στη θέση ενός πολιτισμού θεμελιωμένου στην ιδέα του ηθικού χρέους -απέναντι στον Θεό, απέναντι στον ηγεμόνα- οι νέοι φιλόσοφοι επιχείρησαν να οικοδομήσουν έναν πολιτισμό θεμελιωμένο στην ιδέα του δικαιώματος: δικαιώματα της ατομικής συνείδησης, δικαιώματα της κριτικής, δικαιώματα του Λόγου, δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη.