Βιβλιοπαρουσίαση του βιβλίου "Τι είναι μια ανθρωπιστική κριτική"
Αναρτήθηκε από Βιβλιοπωλείο ΜΙΕΤ - Αμερικής 13 στις 7:16 π.μ.
Τίτλος: Τι είναι μια ανθρωπιστική κριτική;Συγγραφέας: Abrams M. H.
Μετάφραση και επίμετρο: Άρης Μπερλής
Έκδοση: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 2014
Σελίδες: 97
ISBN: 978-960-250-603-5
Τιμή με έκπτωση: 9,90€
To 1992 διεξάγεται στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα ένα συνέδριο για την κριτική της λογοτεχνίας με τον υπαινικτικό και ταυτόχρονα επιθετικό τίτλο: «Ο βασιλιάς είναι ντυμένος ξανά». Θέμα του είναι η κριτική της κριτικής θεωρίας, συγκεκριμένα η κριτική των νεότερων μεταστρουκτουραλιστικών θεωριών που εμφανίστηκαν από τη δεκαετία του 1960 και μετά. Το συνέδριο ανοίγει με ομιλία του ο Μέγερ Χάουαρντ Εϊμπραμς. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ, διακεκριμένος μελετητής του Ρομαντισμού και επιμελητής της περίφημης Ανθολογίας αγγλικής λογοτεχνίας των εκδόσεων Νorton που διδάσκεται σε όλα τα αμερικανικά πανεπιστήμια, ο Εϊμπραμς ήταν μια σεβαστή φυσιογνωμία στον χώρο της αμερικανικής ακαδημαϊκής κριτικής. Επιπλέον, ο 80χρονος τότε Εϊμπραμς, γιος εβραίων μεταναστών από την Ανατολική Ευρώπη, ήταν ο ζωντανός κρίκος που συνέδεε δύο μεγάλες σχολές της αγγλοσαξονικής κριτικής: τη μεσοπολεμική Νέα Κριτική του δασκάλου του στο Κέιμπριτζ Ι. Α. Ρίτσαρντς και τη μεταπολεμική Αποδομητική Σχολή του Γέιλ, του Τζόζεφ Χίλις Μίλερ, του Πολ ντε Μαν και του Χάρολντ Μπλουμ - ο τελευταίος ήταν φοιτητής του στο Κορνέλ, όπως και ο μυθιστοριογράφος Τόμας Πίντσον.
Στην ομιλία του με τίτλο «Τι είναι μια ανθρωπιστική κριτική;», που κυκλοφορεί τώρα στα ελληνικά από το Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης σε μετάφραση του Αρη Μπερλή, ο Εϊμπραμς κάνει μια μεθοδική επισκόπηση των θεωριών αυτών, αρχίζοντας από τον Λεβί-Στρος και συνεχίζοντας με τον Μπαρτ, τον Φουκό, τον Ντεριντά, τον Χίλις Μίλερ και τον Ντε Μαν, παρουσιάζει ψύχραιμα τα βασικά σημεία αυτής της κριτικής, την οποία θεωρεί αντιανθρωπιστική, και επισημαίνει οφέλη και τρωτά σημεία της προτού καταλήξει στην υπεράσπιση μιας ανθρωπιστικής κριτικής.
Οι μεταστρουκτουραλιστές θεωρητικοί, εξηγεί ο Εϊμπραμς, από τα τρία συστατικά στοιχεία της επικοινωνιακής πράξης της λογοτεχνίας, το έργο, τον συγγραφέα και τον αναγνώστη, αφαίρεσαν τον άνθρωπο. Το «έργο» έγινε «κείμενο» ή «γραφή», που δεν προέρχεται από κάποιο υποκείμενο. Ο συγγραφέας πέθανε, έγινε «τόπος» ή «λειτουργία» που εμπεριέχεται στη «γραφή». Ο αναγνώστης από πρόσωπο έγινε «ρόλος» που ενσαρκώνει τους κώδικες οι οποίοι κάνουν εφικτή την ανάγνωση. Σε μια αντίστροφη πορεία, ενώ συγγραφέας και αναγνώστης αποπροσωποποιούνται, προσωποποιούνται η γλώσσα και η γραφή και το πεδίο του λόγου μετατρέπεται σε πεδίο μάχης όπου διεξάγονται αγώνες μεταξύ των κειμένων.
«Οι παραδοσιακοί αναγνώστες διαπιστώνουν ότι ο θεωρητικός κόσμος των ακραιφνών στρουκτουραλιστών είναι κατάφωρα ασύμφωνος με τον κόσμο που ζούμε και γράφουμε και διαβάζουμε λογοτεχνικά έργα» γράφει ο Εϊμπραμς, ο οποίος έχει πεποίθηση στην κεντρική θέση του ανθρώπου στη διαδικασία της παραγωγής και της ανάγνωσης του λογοτεχνικού έργου.
Αναγνωρίζει ότι οι κρινόμενες θεωρίες, ως μέθοδοι, ως εργαλεία, όξυναν την αντίληψή μας, αλλά θεωρεί παραμορφωτική τη μετατροπή μιας υπόθεσης εργασίας σε Μεγάλη Θεωρία, σε «κυριαρχική, τυραννική υπόθεση της οποίας οι συνέπειες προβάλλονται ως "τα πράγματα ως έχουν", διότι κατά λογική αναγκαιότητα έτσι πρέπει να είναι». Τον ενοχλούν η καθολική προϋπόθεση των φουκοϊκών ότι όλος ο λόγος συνίσταται από πολιτισμικές κατασκευές που ελέγχονται από τις μορφές εξουσίας, η άποψη των μεταστρουκτουραλιστών μαρξιστών ότι όλος ο λόγος συνίσταται από μια ιδεολογία ταγμένη στην υπηρεσία μυστικών συμφερόντων ή η πεποίθηση των μεταστρουκτουραλιστριών φεμινιστριών ότι όλος ο δυτικός λόγος είναι εγγενώς και ολοκληρωτικά φαλλοκεντρικός. Κυρίως τον ενοχλεί η μεταστρουκτουραλιστική κοινή θέση ότι ο συγγραφέας αποτελεί απότοκο της αστικής ιδεολογίας που διαμορφώθηκε από την καπιταλιστική οικονομία, μια επινόηση που εξυπηρετεί έννοιες του καπιταλιστικού συστήματος όπως η ιδιοκτησία, ένα κατασκεύασμα προκειμένου να καθιερωθεί ένας λογοτεχνικός λόγος ως περιουσιακό στοιχείο.
Η ιστορία δύο χιλιάδων χρόνων της λογοτεχνικής κριτικής, από τον Οράτιο ως τον 20ό αιώνα, υποστηρίζει μια «ανθρωπιστική λογοτεχνική κριτική που ασχολείται με λογοτεχνικά έργα που έχουν γραφεί από ανθρώπους για ανθρώπους και μιλούν για ανθρώπους και ανθρώπινα ζητήματα» καταλήγει ο υπεραιωνόβιος μελετητής, που συμπλήρωσε εφέτος 102 χρόνια ζωής. Ο λόγος του νηφάλιος, χωρίς τις εμπρηστικές διατυπώσεις και τα δηκτικά σχόλια που εξαπολύουν οι παραδοσιακοί κριτικοί εναντίον των μεταδομιστών συναδέλφων τους, είναι παραστατικά διαυγής: «Κάποια ακραία μεταστρουκτουραλιστικά γραπτά… μοιάζουν να είναι όχι απλώς αφηρημένα αλλά εξωπραγματικά», γράφει, «σαν να έχουν γραφτεί από εξωγήινους που έμαθαν να χρησιμοποιούν την ανθρώπινη γλώσσα χωρίς να συμμετέχουν στις μορφές της ζωής που εκφράζονται με τη γλώσσα».
Αν ο αναγνώστης δεν έχει πειστεί ως το σημείο αυτό για την υπεροχή της ανθρωπιστικής κριτικής, ο Εϊμπραμς φέρνει ένα τελευταίο ακατανίκητο επιχείρημα, τη ζωή την ίδια αυτών των θεωρητικών: «Ο θεωρητικός τους κόσμος, εκτός του ότι είναι απίστευτος, είναι ακατοίκητος από τους θεωρητικούς» σημειώνει. «Στην καθημερινή ζωή, όταν προκύπτει κάποιο θέμα σχετικό με τα ηθικά ή πολιτικά ή προσωπικά ενδιαφέροντά τους, εγκαταλείπουν τη θεωρητική τους γλώσσα και υιοθετούν την κανονική ανθρωποκεντρική γλώσσα που αναφέρεται σε πρόσωπα που έχουν προθέσεις, σε ό,τι λένε και ό,τι εννοούν, στην πνευματική και ηθική ευθύνη που έχουν για τα λεγόμενά τους». Τα παραδείγματα που αναφέρει από τη δημόσια διαμάχη μεταξύ Φουκό και Ντεριντά ή από τη διαμάχη του τελευταίου με τον γερμανό φιλόσοφο Γιούργκεν Χάμπερμας, γνωστά και πολυσυζητημένα, είναι εύγλωττα.
Μεταφρασμένο με οικεία επιμέλεια από τον Αρη Μπερλή, το δοκίμιο συνοδεύεται από επίμετρο του μεταφραστή με όλες τις απαραίτητες περικειμενικές πληροφορίες. Αναφέρεται στη μεγάλη κριτική συμβολή του Εϊμπραμς, τη μελέτη του για τη ρομαντική θεωρία και την κριτική παράδοση Τhe Mirror and the Lamp (1953), και εμπεριέχει μια ενδιαφέρουσα σημείωση του Μπερλή, εν μέρει αναθεωρητική εν μέρει απολογητική, για την ελληνική μετάφραση της μελέτης από τον ίδιο ως Ο καθρέφτης και το φως (Κριτική, 2001).
Παρουσίαση του βιβλίου στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ από την Λαμπρινή Κουζέλη
Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση Αρχική σελίδα