ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

Το Λεξικό της ιστορίας των επιστημών είναι το πρώτο εννοιολογικά συγκροτημένο ιστορικό λεξικό της επιστημονικής σκέψης, για τους αναγνώστες που ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη των βασικών επιστημονικών εννοιών και για τον ρόλο της επιστήμης στον Δυτικό κόσμο. Στόχος του είναι να φωτίσει την ιστορική εξέλιξη των επιστημών και να αποτελέσει ένα συνοπτικό, επίτομο βιβλίο αναφοράς με σύντομες αλλά περιεκτικές ιστορικές περιγραφές των σημαντικών μοτίβων, ιδεών και ανακαλύψεων της επιστήμης. Η εννοιολογική του προσέγγιση το διαφοροποιεί από άλλα έργα αναφοράς όπως οι βιογραφίες επιστημόνων, και το καθιστά ένα εύχρηστο εγχειρίδιο τόσο για τον γενικό αναγνώστη όσο και για τους επιστήμονες που ενδιαφέρονται για την προέλευση των εννοιών του επιστημονικού τους κλάδου ή άλλων πεδίων. Η ελληνική έκδοση είναι συμπληρωμένη με την πιο πρόσφατη ελληνική και ξένη βιβλιογραφία για κάθε θεματική περιοχή.

Βρισκόμαστε σε μια εξαιρετικά κρίσιμη περίοδο κατά την οποία η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει την υπέρβαση των ορίων της. Όσο και αν η πλειονότητα των ανθρώπων για διάφορους λόγους δεν το συνειδητοποιεί, υπάρχουν δύο αποφασιστικοί δείκτες που το επιβεβαιώνουν. Ο ένας, στο επίπεδο του ρητού, είναι ότι αδυνατούμε να απαντήσουμε στο βασικό ερώτημα «πού οδεύουμε;» Ο δεύτερος, στο επίπεδο του άρρητου, είναι η γενική διέγερση και αναταραχή που εκδηλώνεται σε όλες τις γωνίες του πλανήτη. Επιπλέον, υπάρχει η εμπειρική μαρτυρία της βαθιάς αντίφασης ανάμεσα στη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και στην επίσης ραγδαία αύξηση της ανισότητας και της κοινωνικής παθολογίας: φτώχεια, βία, κατάθλιψη, τράφικιν γυναικών και τόσα άλλα. Εάν η αποδόμηση του βιομηχανικού μοντέλου που διαπερνά την παγκόσμια κρίση οδηγεί στην αντιστροφή των σχέσεων μεταξύ της κοινωνίας και των αγορών και στην επιβολή ενός τοπίου αταξίας, είναι προφανής η μεγάλη δυσκολία να προταθούν λύσεις.

Το βιβλίο επισημαίνει την ανάγκη μιας ριζικής αναθεώρησης της μεθοδολογίας μας, αναδιαμόρφωσης δηλαδή ή δημιουργίας νέων κριτηρίων και εννοιών που θα επιτρέψουν να ανασυγκροτήσουμε τον προβληματισμό μας και να κατανοήσουμε το τοπίο της παγκόσμιας κρίσης. Η επιστήμη που καλείται να επιφορτιστεί με αυτό το εγχείρημα είναι η ανθρωπολογία, εξ ορισμού αρμόδια για τα γενικά προβλήματα της κοινωνίας.

Παρότι η βιβλιογραφία της ιστορίας των επιστημών είναι εξαιρετικά πλούσια όσον αφορά την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής επιστημονικής γνώσης, δεν υπήρχε μέχρι σήμερα ένα γενικό έργο που να καταπιάνεται με την επιστημονική Ευρώπη ως πνευματική ενότητα στο πέρασμα των αιώνων. Το κενό αυτό φιλοδοξεί να το καλύψει το συλλογικό έργο Η Ευρώπη των επιστημών. 

Οι συγγραφείς του ασχολούνται με την ιστορία και την εξέλιξη της επιστημονικής γνώσης στον χώρο καταγωγής της, καθώς και με την επίδραση αυτής της γνώσης στην ομογενοποίηση των κοινωνιών που καταλαμβάνουν αυτόν τον χώρο. Προσπαθούν έτσι να παρουσιάσουν σε μια ενιαία κίνηση την ανάπτυξη της επιστημονικής γνώσης αυτής καθαυτήν, των σχέσεών της με τον χώρο στον οποίο διαδόθηκε, καθώς και τον διάλογο ή τις αντιπαραθέσεις που αυτές οι ποικίλες σχέσεις προκάλεσαν. 

Εξετάζουν πρώτα τη γέννηση της «ευρωπαϊκής επιστήμης» κατά την Αρχαιότητα, στους τόπους και τα περιεχόμενά της, έως ότου το σύνολο των ελληνικών και αραβικών μελετών και εργασιών συγκροτήσει ένα ομοιογενές σώμα γνώσεων που θα εξαπλωθεί προοδευτικά μέχρι το τέλος του Μεσαίωνα. 

Η πραγμάτευση του θέματος μέσα σε αυτή τη μεγάλη ιστορική προοπτική επιτρέπει την καλύτερη κατανόηση της ιδιαιτερότητας αυτού του αυστηρά ευρωπαϊκού φαινομένου, δηλαδή της εμφάνισης μιας καινούριας έννοιας της γνώσης, η οποία ονομάζεται πλέον κλασική επιστήμη και, παρότι διέρρηξε τους δεσμούς της με τις αρχαίες πηγές, αναπτύχθηκε κατά το δεύτερο μισό του 16ου αιώνα με αφετηρία αυτές τις πηγές. Αυτό είναι και το αντικείμενο του πρώτου μέρους του βιβλίου, που αναπτύσσεται γύρω από δύο μεγάλα θέματα: 

Από τη μια παρουσιάζει τις κύριες πλευρές της νέας σύλληψης της επιστήμης, ενώ από την άλλη περιγράφει την καινούρια οργάνωση της επιστήμης που εμφανίζεται από το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα στις ευρωπαϊκές χώρες των οποίων η οικονομία γνωρίζει μια περίοδο ανάπτυξης (Ιταλία, Γαλλία, Αγγλία, Κάτω Χώρες). Αυτή η καινούρια σύλληψη και οργάνωση της γνώσης θα γνωρίσει, από την τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα, μια ανάπτυξη η οποία, τον 19ο αιώνα, θα εξαπλωθεί στο σύνολο σχεδόν της ηπείρου. 

Το δεύτερο μέρος του βιβλίου εξετάζει τους τρόπους με τους οποίους πραγματοποιήθηκε αυτή η ανάπτυξη, τα αίτιά της και τις συγκρούσεις που δημιούργησε σε χώρες οι οποίες, στην αρχή, είχαν διαφορετική επιστημονική κουλτούρα.