ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

Η ιστορία του πρώιμου χριστιανισμού είναι, σε μεγάλο βαθμό, υπόθεση αποστόλων, μαρτύρων, αγίων, θεολόγων και επισκόπων. Είναι επίσης υπόθεση διωκτών, κατασταλτικών μηχανισμών, παραδοσιακών θρησκευτικών θεσμών που αντιδρούσαν στις καινοτομίες, εθνικών φιλοσόφων και ευσεβών Ιουδαίων. Στη μελέτη αυτή πρωταγωνιστούν αντιθέτως χριστιανοί που ακολούθησαν παράπλευρες ή δευτερεύουσες διαδρομές. Περισσότερο από τις κεντρικές οδούς ιχνηλατώ αδιέξοδες πορείες και οπισθοδρομήσεις· περισσότερο από τις ηρωικές μορφές αναζητώ ανθρώπους που ακολούθησαν σκολιές ατραπούς. Αντί να επαναλάβω όσα είναι γνωστά για τις μετακινήσεις επιφανών ανδρών, υπογραμμίζω τη συμβολή ευυπόληπτων και ευσεβών γυναικών που παρέμειναν ανώνυμες. Για να αποτιμήσω την αυτοθυσία των διωκομένων, υπενθυμίζω την προθυμία με την οποία προσέρχονταν στο μαρτύριο οικιοθελώς άνθρωποι που δεν είχαν υποστεί διωγμό· μετρώ παρομοίως την αξία της εγκαρτέρησης, αντιπαραβάλλοντάς τη με τη συνήθη παραίτηση και απάρνηση της πίστης. Προσπαθώ να κατανοήσω συμπεριφορές αυτοκρατόρων και στρατηγών με μέτρο τη θρησκευτικότητα απλών στρατιωτών, εξεγερμένων δούλων, πειρατών και ληστών. Οι διαδρομές που εξετάζω μοιάζουν με παρεκκλίσεις, τυχαίες πορείες, ασήμαντες ή άσκοπες περιδιαβάσεις. Υποστηρίζω ωστόσο ότι οι γενικές τάσεις και οι συγκλίσεις που σχημάτισαν κάποια στιγμή μια καθολική εκκλησία, συνδέονται άρρηκτα με πολλαπλές αποκλίσεις και αντίρροπες κατευθύνσεις. Η ιστορία του πρώιμου χριστιανισμού είναι ένα πολύ σύνθετο και πλούσιο φαινόμενο που δεν πρέπει να συρρικνωθεί σε ένα προδιαγεγραμμένο τελικό αποτέλεσμα.

Δ. Ι. Κ.

(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Είναι σήμερα η Ευρώπη χριστιανική; Και αν ναι, με ποιον τρόπο; Μπορεί να παραμείνει χριστιανική υιοθετώντας νοσταλγικές, αυταρχικές και ταυτοτικές θέσεις; Στο όνομα ποιου χριστιανισμού μιλούν άραγε εκείνοι που, πολλές φορές με φανατισμό, αντιτάσσουν τις "χριστιανικές αξίες" σε δύο εξίσου απειλητικές και πανίσχυρες, κατά τη γνώμη τους, δυνάμεις: την εκκοσμικευμένη κοινωνία και το κατακτητικό Ισλάμ; Οι Ευρωπαίοι, υποστηρίζει ο συγγραφέας, νιώθουν πράγματι ορφανεμένοι από το χριστιανικό παρελθόν τους. Η αναβίωσή του ωστόσο δεν θα επιτευχθεί ούτε με την επίκληση μιας ανενεργής πλέον παράδοσης, ούτε με νομοθετικές ρυθμίσεις, όπως απαιτούν η συντηρητική Δεξιά και οι διάφορες φονταμενταλιστικές τάσεις. Ο χριστιανισμός δεν μπορεί να επιβιώσει ως ένα αυτοαναφορικό και περίκλειστο σύστημα αξιών. Πρέπει να επαναφέρει στο προσκήνιο το πνευματικό του στοιχείο και να καταστεί εκ νέου «προφητικός», αναπτύσσοντας μια θεολογία ανοιχτή στον κόσμο και τις περιπέτειές του.

Η αγάπη είναι χωρίς καμία αμφιβολία μια βιβλική, ιουδαιοχριστιανική ιδέα. Το Ισλάμ την παρέλαβε από τη Βίβλο. Το σημαντικό με την αγάπη είναι βεβαίως να την πράττεις, έχει ωστόσο μεγάλη πνευματική σημασία, ενάντια στον γενικευμένο καθημερινό μηδενισμό, και να κάνουμε λόγο για αυτήν, να προσπαθούμε να την εννοήσουμε. Τα ερωτήματα είναι πολλά: πόσο αξεχώριστες είναι η αγάπη προς τον Θεό και η αγάπη για τον συνάνθρωπο; Αποκλείεται να υπάρχει η μία χωρίς την άλλη; Η αγάπη προϋποθέτει την πίστη; Η αγάπη για τους εχθρούς των συνοπτικών Ευαγγελίων και η αγάπη προς αλλήλους του τέταρτου Ευαγγελίου είναι το ίδιο; Η αγάπη για τους εχθρούς, η οποία αρνείται και την ίδια την αυτοσυντήρηση και φτάνει μέχρι τη θυσία, μήπως είναι τελικά μια ηθική πρόταση που κινδυνεύει να μένει παντοτινά απραγματοποίητη; Τι σχέση έχει η αγάπη με συγγενείς προς αυτήν ιδέες, αξίες ή συναισθήματα, τόσο του προχριστιανικού και εξωχριστιανικού κόσμου (έρως, φιλία) όσο και του χριστιανικού (έλεος, φιλανθρωπία); Τέλος, είναι δυνατή η μετάφραση της αγάπης σε συλλογική κοινωνικοπολιτική πράξη ή πρέπει, επί ποινή αυτοακυρώσεώς της, να μένει πάντα στα διαπροσωπικά όρια;