ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

Όπως προκύπτει από τη σφοδρότητα με την οποία καταφέρεται εναντίον των Αιγυπτίων, ο συγγραφέας απευθύνεται στους ελληνόφωνους Εβραίους της Αιγύπτου (ειδικότερα, μάλλον της Αλεξάνδρειας), που αντιμετώπιζαν την εχθρότητα των δύο κοινοτήτων, της ελληνικής και της αιγυπτιακής, με τις οποίες συμβίωναν. Σκοπός του είναι να ενισχύσει την αφοσίωσή τους στην ιουδαϊκή πίστη, που μόνη αυτή τους προσφέρει, παρ' όλες τις πρόσκαιρες δοκιμασίες, την ελπίδα της αθανασίας, και να αποτρέψει την παρέκκλισή τους προς την ειδωλολατρία.

Στην προσπάθεια του αυτή χρησιμοποιεί μια ιδιαίτερα εκφραστική γλώσσα, με πλούσιο λεξιλόγιο, και πλήθος σχημάτων λόγου (υπερβατό, χιαστό, ομοιοτέλευτο, αντιθέσεις, παρηχήσεις κ.ά.), ενώ επίσης αντλεί όρους και ιδέες από την ελληνιστική φιλοσοφία (κυρίως τον μέσο πλατωνισμό και τον στωικισμό), στοιχεία τα οποία εναρμονίζει με τη διδασκαλία του ιουδαϊσμού. Ενδεικτικά, η επίδραση της ελληνιστικής φιλοσοφικής του παιδείας διαφαίνεται στη διδασκαλία του για την ψυχή, που είναι αθάνατη και προϋπάρχει του «φθαρτού σώματος», το οποίο την «επιβαρύνει» (βλ. 2:23, 8:19, 9:15), καθώς και στην έμφαση με την οποία καλεί τους βασιλείς να αποκτήσουν τη Σοφία προκειμένου να κυβερνούν τους λαούς με φρόνηση και δικαιοσύνη. [...]

(Απόσπασμα από τον επιμελητή)

Το βιβλίο φιλοδοξεί να παρουσιάσει, για πρώτη φορά στην ελληνική βιβλιογραφία, τη θεματική και τις μεθόδους του ταχύτατα αναπτυσσόμενου κλάδου της αναλυτικής φιλοσοφίας της θρησκείας, o οποίος παραμένει άγνωστος στη χώρα μας, παρά την εντυπωσιακή του επίδραση και παρουσία στον διεθνή χώρο τα τελευταία σαράντα χρόνια. Ο αναγνώστης της συλλογής θα έχει την ευκαιρία να εμβαθύνει σε ορισμένα από τα σημαντικά ζητήματα της φιλοσοφίας της θρησκείας, που εξετάζονται από τη σκοπιά της αναλυτικής παράδοσης, και να εξοικειωθεί με τη σκέψη στοχαστών οι οποίοι έχουν συμβάλει άμεσα ή έμμεσα στη σύγχρονη άνθησή της. Αναδεικνύονται νέες θεωρήσεις παραδοσιακών προβλημάτων, όπως η δυνατότητα απόδειξης της ύπαρξης του Θεού και η μεταφυσική σύλληψη της μετά θάνατον ζωής, καθώς και γνωσιολογικών ερωτημάτων για τη δικαιολόγηση και τη στήριξη της θρησκευτικής πίστης, ενώ συζητούνται οι τοποθετήσεις και η επιχειρηματολογία φιλοσόφων όπως ο Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν, ο Άλβιν Πλάντινγκα, ο Ρίτσαρντ Σουίνμπερν και ο Τζων Κόττινγκχαμ. Αν και ο κύριος στόχος του βιβλίου είναι η παρουσίαση των εξελίξεων στον χώρο της αναλυτικής φιλοσοφίας της θρησκείας, κρίθηκε ότι θα ήταν χρήσιμο να δοθεί στον αναγνώστη η ευκαιρία να έλθει σε επαφή και με τα ειδικότερα εργαλεία και τις μεθόδους της σύγχρονης αναλυτικής θεολογίας. Γι’ αυτό και συμπεριλαμβάνεται στον τόμο ένα επίμετρο, χαρακτηριστικό δείγμα αυτών των προσεγγίσεων, οι οποίες θα μπορούσαν να ενδιαφέρουν τον φιλοσοφικά προσανατολισμένο συστηματικό θεολόγο.

Οι συγγραφείς του τόμου: Μαρία Βενιέρη, Στέλιος Βιρβιδάκης, Πέγκυ Βουτσινά, Μιλτιάδης Ν. Θεοδοσίου, Μιχάλης Φιλίππου

(από την παρουσίαση του βιβλίου)

Η νεοελληνική ιστορία διασταυρώθηκε με τον προτεσταντισμό, στο πρόσωπο κυρίως και τη δράση του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Κυρίλλου Λουκάρεως, το κίνημα όμως αυτό δεν ρίζωσε στην Ελλάδα. Οι Έλληνες δεν γνωρίζουμε τι είναι και τι πιστεύουν οι προτεστάντες, δεν τους έχουμε συναναστραφεί στα χωριά και τις πόλεις μας, και γι’ αυτό ίσως διατηρούμε μια καχύποπτη ή και εχθρική στάση απέναντί τους. Όσο όμως και αν αγνοούμε ή εχθρευόμαστε τη Μεταρρύθμιση, ζούμε και εμείς, οι σημερινοί Έλληνες, στον κόσμο που εκείνη δημιούργησε, στον κόσμο δηλαδή της ατομικότητας, με όλα όσα αυτή συνεπάγεται στο ηθικό, κοινωνικό και πολιτικό πεδίο. Ταυτόχρονα βεβαίως ζούμε και σε έναν κόσμο που έχει γεννηθεί από εντελώς διαφορετικές ιστορικές διαδικασίες, που συνδέονται με το Βυζάντιο και το τέλος του, και με την οθωμανική κυριαρχία και το τέλος της.

Η ιστορική, θεολογική και πολιτική προσέγγιση της Μεταρρύθμισης και των επιπτώσεών της που αποπειραθήκαμε στο συνέδριο δεν φιλοδοξεί να καλύψει ένα κενό παιδείας, μάλλον να το επιβεβαιώσει θέλει και να υπαινιχθεί ότι αξίζει τον κόπο να τη γνωρίσουμε καλύτερα και στον τόπο μας.

Οι συγγραφείς του τόμου: Περικλής Βαλλιάνος, Κώστας Γαγανάκης, Γιώργος Γρηγορίου, Ανδρονίκη Διαλέτη, Σταύρος Ζουμπουλάκης, Γιώτης Κανταρτζής, Ιωάννης Κυριακαντωνάκης, Θάνος Λίποβατς, Γρηγόρης Μολύβας, Θεοδόσης Νικολαΐδης, Πάρις Παπαγεωργίου, Αργύρης Πέτρου, Γιώργος Πλακωτός, Αντώνης Λ. Σμυρναίος, Γιάννης Τσεβάς

Στόχος αυτού του βιβλίου είναι να εξετάσει τις ιδέες για την πολιτική, τις θεωρήσεις για τη διακυβέρνηση και τον Νόμο, που εκφράζονται στη Βίβλο. Πώς γίνεται κατανοητή η έννοια της πολιτικής κοινωνίας; Πώς περιγράφεται η εξουσία, πώς την υπερασπίζονται και πώς την αμφισβητούν; Πόσος χώρος υπάρχει για μια ορθολογική διαδικασία λήψης αποφάσεων σε ένα έθνος που ζει κάτω από τη σκιά του παντοδύναμου Θεού; Αν υπάρχει μια σθεναρά αντιπολιτική τάση στα βιβλικά κείμενα, τι μένει στα ανθρώπινα όντα να κάνουν; Και, φυσικά, τι μπορούμε να μάθουμε από αυτά τα κείμενα, από αυτούς τους συγγραφείς; Το πλούσιο αυτό βιβλίο είναι πάνω από όλα μια πρόσκληση να διαβάσουμε και να ξαναδιαβάσουμε τη Βίβλο.

(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Τι μπορεί να διδαχθεί κανείς από τον φυσικό κόσμο και μάλιστα από τα λουλούδια και τα πουλιά, δηλαδή από τους κατά τον Κίρκεγκωρ "θεϊκά διορισμένους δασκάλους" των αγωνιώντων ανθρώπων; Οι τρεις "θεοσεβείς λόγοι" για Τα κρίνα του αγρού και τα πετεινά του ουρανού -κατά συνέπεια και το ευαγγελικό απόσπασμα στο οποίο αναφέρονται- δεν πρέπει να διαβαστούν ως ειδυλλιακό ποίημα που περιγράφει νοσταλγικά τη φύση και μας προτρέπει να επανασυνδεθούμε μαζί της, αλλά ως πρότυπο για την ανθρώπινη αγωγή. Απροϋπόθετη σιωπή, απροϋπόθετη υπακοή, απροϋπόθετη χαρά: ό, τι είναι φυσικό για τα λουλούδια και τα πουλιά είναι τέχνη για τον άνθρωπο. Οι άνθρωποι όμως δεν οφείλουν μόνο να τα μιμηθούν, αλλά και να επιλέξουν να διδαχθούν από αυτά τη σιωπή, την υπομονή και τη χαρά. Με άλλα λόγια, εμείς οι άνθρωποι μπορούμε και πρέπει να επιλέγουμε τον εαυτό μας, και με αυτόν τον τρόπο και μόνο να γινόμαστε τελικά ο εαυτός μας. 

Τα κηρύγματα του Στάνλεϋ Χάουεργουας, μεγάλου σύγχρονου Προτεστάντη θεολόγου, διαπνέονται βαθύτατα από την πεποίθηση ότι η θεολογία είναι κατά βάση «πρακτικός λόγος», ο οποίος αποσκοπεί στη διαμόρφωση ενός λαού που να είναι όντως βασίλειον ἱεράτευμα καί ἔθνος ἅγιον, ενός λαού πού θα αφηγείται τα γεγονότα της ιστορίας της σωτηρίας σε έναν κόσμο αμήχανο από τον επικρατούντα σχετικισμό. Ο λόγος που αυτός ο λαός του Θεού πρέπει να αναλάβει την ευθύνη τούτης της αφήγησης είναι ένας και μόνος: «Επειδή», σύμφωνα με τον τίτλο ενός κηρύγματος, «αυτό είναι η αλήθεια».

Ο Stanley Hauerwas γεννήθηκε το 1940 στο Τέξας των ΗΠΑ. Σπούδασε θεολογία στο πανεπιστήμιο του Yale. Δίδαξε Χριστιανική Ηθική στα πανεπιστήμια Notre Dame και Duke. Έχει γράψει πάνω από σαράντα βιβλία και θεωρείται σήμερα ένας από τους θεολόγους με τη μεγαλύτερη επίδραση στον αγγλοσαξονικό χώρο. Η συνεισφορά του είναι σημαντική και στις τρεις κυριότερες εξελίξεις της θεολογίας τα τελευταία τριάντα χρόνια: μετα-φιλελευθερισμός, αφηγηματική θεολογία, ηθική των αρετών. Αντισυμβατικός και τολμηρός, εκφράζει μια γνήσια προφητική φωνή η οποία προτάσσει την ανάγκη η Εκκλησία να συνιστά με τη ζωή της μαρτυρία της Βασιλείας του Θεού πού έρχεται.

(παρουσίαση βιβλίου)

Ο Αγουστίν Γκαρθία Κάλβο, ως συνεχιστής της παράδοσης του Ουναμούνο και του Ματσάδο, ήταν πάνω απ’ όλα ένας δάσκαλος της ζωντανής γλώσσας και της ελεύθερης σκέψης, όχι μόνο για τους φοιτητές του αλλά και για όλες τις μεταπολεμικές γενιές του ελευθεριακού ρεύματος της ιβηρικής χερσονήσου. Γεννήθηκε στη Θαμόρα της Καστίλλης στις 15 Οκτωβρίου του 1926. Σπούδασε Φιλοσοφία και Κλασική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκας (1943-48), όπου και συνέχισε ως καθηγητής λατινικών και αρχαίων ελληνικών (1948-56). Από το 1959, μετά από διαγωνισμό, αρχίζει να εργάζεται ως καθηγητής λατινικής γλώσσας και λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Σεβίλλης. Το 1965 καταλαμβάνει την έδρα της λατινικής φιλολογίας στη Φιλολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Κομπλουτένσε της Μαδρίτης, απ’ όπου και εκδιώκεται, από τη θέση του αλλά και από το πανεπιστήμιο, λόγω της συνεισφοράς του στον σχηματισμό του κινήματος των acratas και της συμμετοχής του στις κινητοποιήσεις εκείνης της περιόδου. Με τον θάνατο του Φράνκο επιστρέφει στη Μαδρίτη και ανακτά την έδρα της Λατινικής Φιλολογίας το 1975, απ’ όπου και συνταξιοδοτήθηκε τον Οκτώβριο του 1991. Την ίδια χρονιά αναγορεύτηκε ομότιμος καθηγητής της Σχολής Φιλολογίας του Κομπλουτένσε. Παράλληλα, όλ’ αυτά τα χρόνια, μετά την επιστροφή του από την εξορία και μέχρι τον θάνατό του, συνέχισε να συμμετέχει ενεργά στις πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις της εποχής, ενώ από το 1997 διηύθυνε την εβδομαδιαία Πολιτική Συζήτηση (Tertulia politica) του Πολιτιστικού Κέντρου (Ateneo) του δήμου της Μαδρίτης, η οποία τώρα φέρει το όνομά του. Κέρδισε τρεις φορές το Εθνικό Βραβείο, Δοκιμίου, Μετάφρασης και Δραματικής Λογοτεχνίας. Πέθανε στη Θαμόρα στις 1 Νοεμβρίου του 2012.

Το βιβλίο αυτό εξετάζει τον Θωμά Ακυινάτη ως φιλόσοφο. Για να το διαβάσει κανείς, δεν είναι απαραίτητο να συμμερίζεται τα θεολογικά ενδιαφέροντα του Ακυινάτη. Μολονότι, αν εξαιρέσουμε τα υπομνήματά του στον Αριστοτέλη, λίγα έργα του Θωμά μπορούν να χαρακτηριστούν αμιγώς φιλοσοφικά, στα θεολογικά του έργα υπάρχουν πολλές σημαντικές φιλοσοφικές συλλήψεις, οι οποίες μας επιτρέπουν να τον κατατάξουμε δικαιωματικά στη χορεία των μεγάλων φιλοσόφων. 

Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο παρουσιάζονται η ζωή και το συγγραφικό έργο του Ακυινάτη, καθώς και η σημασία του στοχασμού του για τη σύγχρονη φιλοσοφία. Το δεύτερο αποτελεί μια συνοπτική παρουσίαση των θεμελιωδών εννοιών της μεταφυσικής του. Περιλαμβάνει μια πραγμάτευση της διδασκαλίας του για το «είναι», η οποία αποτελεί μία από τις πιο γνωστές πτυχές της φιλοσοφίας του. Το τρίτο μέρος είναι αφιερωμένο στη θωμική «φιλοσοφία της νόησης», η οποία, μολονότι λιγότερο γνωστή, είναι, σύμφωνα με τον Kenny, πολύ περισσότερο ενδιαφέρουσα για τη σύγχρονη φιλοσοφία. 

Η ανάγνωση του βιβλίου δεν προϋποθέτει ειδικές ιστορικές ή φιλοσοφικές γνώσεις• ταυτόχρονα, όμως, φιλοδοξεί να φέρει τον αναγνώστη σε άμεση επαφή με τα δύσκολα αλλά και γοητευτικά έργα του Ακυινάτη. Η παρούσα έκδοση αποτελεί το πρώτο έργο εισαγωγικού χαρακτήρα για τον Ακυινάτη που κυκλοφορεί στα ελληνικά.

Το παρόν βιβλίο πραγματεύεται μια ιδέα με έντονη παρουσία και επίδραση στη δυτική πολιτική σκέψη, την ιδέα της απολύτρωσης από τα δεινά και την καταπίεση, μια εγκόσμια λύτρωση, απελευθέρωση, επανάσταση. Προσπάθησα να περιγράψω τις απαρχές αυτής της ιδέας στην ιστορία της απολύτρωσης του λαού του Ισραήλ από την Αίγυπτο και κατόπιν να δώσω μια ανάγνωση της Εξόδου, των Αριθμών και του Δευτερονομίου σχεδιασμένη έτσι ώστε να εξηγεί τη σημασία τους για τόσες γενιές θρησκευτικών και πολιτικών ριζοσπαστών. Η απόδραση από την αιχμαλωσία, η περιπλάνηση στην έρημο, η ανάβαση στο όρος Σινά, η γη της επαγγελίας, όλα αυτά δεσπόζουν στη γραμματεία της επανάστασης. Πράγματι, η επανάσταση έχει συχνά αποδοθεί ως αναπαράσταση της Εξόδου και η Έξοδος έχει ιδωθεί πολλές φορές ως πρόγραμμα επανάστασης. 

Στόχος μου δεν είναι να παραθέσω μια ιστορία της ιδέας της απολύτρωσης αλλά μια μελέτη της σημασίας της, και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να το πετύχω αυτό από το να μιμηθώ τους πολλούς συνηγόρους και ακτιβιστές της απολύτρωσης που μάζεψαν τους οπαδούς τους γύρω τους και τους διάβασαν τη βιβλική ιστορία. Που διάβασαν και ανέπτυξαν και ερμήνευσαν της ιστορία. Επειδή κάθε ανάγνωση είναι ταυτόχρονα και μια εκδοχή, μια επανεφεύρεση του παρελθόντος προς χάριν του παρόντος. Γιατί όμως επανεφευρίσκευαι αενάως αυτή η ιστορία; Ακριβώς αυτό προσπαθώ να εξηγήσω.

(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Σημαίνον, Σημαινόμενον. Υλικός περιέκτης, εννοιολογικό περιεχόμενο.

Το γλωσσικό σημείο αντιστοιχεί σε μία, «συμβατικά αυθαίρετη», ακουστική κι επομένως γραμμική ακολουθία ήχων, ένα εννοιολογικό περιεχόμενο.

Το εικαστικό σημείο αντιστοιχεί σε ένα, δισδιάστατο στη ζωγραφική και τρισδιάστατο στη γλυπτική, σημαίνον, με ένα εσωτερικό, εικονογραφικό ένα εξωτερικό, εικονολογικό περιεχόμενο.
Στο τρισδιάστατο αρχιτεκτονικό σημαίνον, στον ευκλείδειο, σημαινόμενο, εσωτερικό του χώρο, προστίθεται μία τέταρτη διάσταση, εκείνη του βιωματικού, συνήθως ιδιωτικού χώρου.
Τα αρχιτεκτονικά σημεία, σαν σύνολο σημαίνον σε πολεοδομική κλίμακα, συμβάλλουν στη διαμόρφωση του σημαινόμενου, άσκεπου, δημοσίου χώρου.

Ο αρχαιοελληνικός ναός επέτρεπε τη χρήση του αδύτου μόνον από τους ιερείς, επομένως στερείτο σημαίνοντος, εσωτερικού βιωματικού χώρου, για συμμετοχικές τελετουργίες. Με αυτό το σκεπτικό, γνωστοί σημειολόγοι στη δεκαετία του 1970 αμφισβήτησαν την αρχιτεκτονική ουσία του Παρθενώνα, ανάγοντάς την σε γλυπτική.

Η ρωμαϊκή βασιλική, πλήρως εσωστρεφής, δημιούργησε έναν κλειστό, σκεπαστό δημόσιο χώρο, την τυπολογία του οποίου χρησιμοποίησαν αυτούσια οι πρωτοχριστιανικοί ναοί, μέχρι να καταστεί δυνατή η κατασκευή θολωτού εσωτερικού χώρου, ώστε να συμβολίζεται η συμπαντική έννοια του απείρου επί της γης.

Στο ναό της Αγίας Σοφίας, αποκορύφωμα αυτής της λογικής, το αρχέτυπο της συμπαντικής, θηλυκής μήτρας, επιτρέπει σε όποιον σταθεί στο κατώφλι της εισόδου της να έλθει σε άμεση επαφή με το σύνολο του εσωτερικού χώρου, μέχρι το κέντρο του κεντρικού τρούλου. Από την «κόλαση» του εξωτερικού χώρου αμέσως στο εσωτερικό του «παραδείσου», χωρίς άλλη διαμεσολάβηση, μυστικιστικά.

Αντίθετα, στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης, με τις εντολές της Αντιμεταρρύθμισης, στην αρχική, ισόπλευρη σταυροειδή κάτοψη μετά τρούλου προστέθηκε επίμηκες τρίκλιτο σώμα, η συνειδητή και άρα επίπονη διαδρομή του «καθαρτηρίου» (purgatorio). Συνθήκη αναγκαία, σύμφωνα με αυτήν την ερμηνεία του δόγματος, για τη μετάβαση σε μία «άλλη» κατάσταση.

Εάν συνεχίσουμε μέχρι το σήμερα, θα διαπιστώσουμε ότι σε κάθε περίπτωση, σε κάθε εποχή, σε κάθε πολιτισμικό χώρο η «αληθινή» ανάγκη, είτε πρακτική είτε πνευματική, αποτυπώνεται στην ύλη διαμορφώνοντας κώδικες, συστήματα σημείων και συμβόλων, οι οποίοι ισχυροποιούνται μεν συγχρονικά, αλλά έχοντας αρχή, επομένως και τέλος, αναπόφευκτα εξελίσσονται διαχρονικά.