ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

Δώδεκα δοκίμια για τον Άνθρωπο, την Τέχνη και την Αρχιτεκτονική 1980-2018

Μετάφραση: Αναστασία-Σάσα Λαδά, Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος
Επιμέλεια: Παναγιώτης Σουλτάνης
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2021,σ.360
ISBN: 978–960–524–625–9
Τιμή: 22,00€
Τιμή ΜΙΕΤ: 19,80€

Ο Φινλανδός αρχιτέκτονας και στοχαστής Γιούχανι Πάλλασμαα έχει καθιερωθεί ως μία από τις σημαίνουσες μορφές στο πεδίο της αρχιτεκτονικής πράξης και θεωρίας. Τα Δώδεκα δοκίμια για τον Άνθρωπο, την Τέχνη και την Αρχιτεκτονική είναι μια συλλογή αντιπροσωπευτικών κειμένων του που καλύπτουν ένα χρονικό φάσμα τεσσάρων δεκαετιών και στα οποία αποτυπώνονται οι βασικοί άξονες της σκέψης του: ο Πάλλασμαα γίνεται εισηγητής μιας φαινομενολογίας της αρχιτεκτονικής, ως ένα «κοίταγμα» της αρχιτεκτονικής μέσα από τη συνείδηση που τη βιώνει, ως μέθοδος που αναζητά την εσωτερική γλώσσα του κτιρίου. Πρεσβεύει μια αρχιτεκτονική που ο άνθρωπος τη βιώνει με όλες του τις αισθήσεις, και όχι μόνο με την όρασή του· στην εθιστική και ηγεμονική λειτουργία τού ματιού αντιτάσσει μια ευρύτερη σωματική διάσταση, σύμφωνα με την οποία ακόμα και το βλέμμα αγγίζει, θωπεύει, αγκαλιάζει, συλλαμβάνει.

Ο Πάλλασμαα στηλιτεύει τις κυρίαρχες τάσεις της σύγχρονης αρχιτεκτονικής —την εμπορευματοποίηση των κτιρίων, το εμμονικό κυνήγι της πρωτοτυπίας και της πρωτοπορίας, την ηγεμονία της αγοραίας εικόνας— τονίζοντας την αναγκαιότητα του βιωματικού διαλόγου με την παράδοση, της αναζήτησης υπαρξιακού βάθους και πνευματικότητας, της διάδρασης με το περιβάλλον, και εξαίροντας έννοιες όπως η μνήμη, η ενσυναίσθηση, η αλληλεγγύη, η χωρικότητα και η τοπικότητα, η δομή, η συγκίνηση και η εμπειρία.

(παρουσίαση του εκδότη)

Γεννημένη από μια παγκόσμια νεοκλασική και ρομαντική έξαρση, η νέα Αθήνα αναδύθηκε ως πρωτεύουσα του νεοελληνικού κράτους μεγαλοσχήμων και «τλημονεστάτη»· και πορεύτηκε μέσα από τις πολλαπλές αναταράξεις του 19ου αιώνα υπό το βάρος του ιερού της βράχου και στην περιφέρεια του οικουμενικού ελληνισμού.

Με αφορμή εμβληματικά αθηναϊκά κτίρια και δημόσιους χώρους του 19ου αιώνα, «επιστρέφουμε» στην Αθήνα, στην εν πολλοίς λησμονημένη και συχνά υποτιμημένη ιστορία της ως νέας πρωτεύουσας, ξεδιπλώνοντας τις ιστορίες των εξίσου εμβληματικών ανθρώπων που τα εμπνεύστηκαν, τα χρηματοδότησαν, τα κατοίκησαν. Γνωρίζουμε αρχιτέκτονες, ποιητές, βασιλιάδες, πολιτικούς, εθνικούς ευεργέτες, φιλέλληνες, φεμινίστριες, άντρες και γυναίκες, Έλληνες και ξένους. Αφουγκραζόμαστε ακόμη εκείνους που περπάτησαν ανάμεσά τους, αφανείς.

Η αφήγηση εστιάζει πότε στην αρχιτεκτονική, πότε στην ιστορία, πότε στα λόγια των ίδιων των πρωταγωνιστών. Συχνά ο φακός ανοίγει για να συμπεριλάβει άλλες πόλεις κι άλλα οράματα από την Ευρώπη και τον κόσμο. Γιατί ο 19ος αιώνας ήταν για τους Έλληνες πολύ πιο «παγκοσμιοποιημένος» απ’ ό,τι νομίζουμε· ένας αιώνας με πολλές πτυχές –ελπίδα, μελαγχολία, επανάσταση, ναρκισσισμό, φαντασμαγορία, κατανάλωση, καταστολή, πρόοδο, καταστροφή– που ανάμεσά τους τριγυρίζουμε σε αυτή τη νοερή περιήγηση, συλλέγοντας εικόνες, απόψεις και αφηγήσεις.

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Το πεπρωμένο της Αθήνας ήταν παράδοξο: μια μικρή κωμόπολη, με βαρύ ιστορικό παρελθόν, ξεχασμένη όμως στο πέρασμα των αιώνων, γίνεται η καρδιά ενός νέου εθνικού κράτους. Ειδικά στην περίπτωση της Αθήνας, η επιλογή της πρωτεύουσας είναι μια ­πράξη αποφασιστικής σημασίας, καθώς σηματοδοτεί τη ρήξη με τη μακρά οθωμανική κυριαρχία. Η αποκατάσταση και η δημιουργία των μνημείων της, η χάραξη του πολεοδομικού της σχεδίου, των αξόνων και των προοπτικών της εκφράζουν τη νέα αποστολή της στο σταυροδρόμι της πολιτικής, της ιδεολογίας και της αισθητικής.

Την επομένη της ελληνικής ανεξαρτησίας, η Αθήνα μεταφέρθηκε στον ίδιο τόπο όπου γεννήθηκε: βρισκόταν εκεί και συνάμα έπρεπε να επινοηθεί. Η ερειπωμένη και θαμμένη αρχαία πόλη αναγορεύεται σε πρωτεύουσα του νέου κράτους από τους Βαυαρούς και, υπό την αιγίδα μιας Ευρώπης ζωογονημένης από την κυκλοφορία ιδεών, τεχνών και επιστημών, γνωρίζει το ξεκίνημα της αναγέννησής της και την είσοδό της στη νεωτερικότητα.

Ο σχεδιασμός της νέας πόλης ανατίθεται σε Γάλλους, Γερμανούς και Έλληνες αρχιτέκτονες και μηχανικούς που είχαν σπουδάσει στο Παρίσι, στο Μόναχο και στο Βερολίνο και αντλούσαν έμπνευση από τα έργα μεγάλων μορφών του κλασικισμού, όπως ο Ντυράν ή ο Σίνκελ. Από το 1833, η Αθήνα γίνεται ένα πεδίο εμπειριών που θα ενσαρκώσει εντέλει την ουσία της σύγχρονης πρωτεύουσας και όπου, μέσω της πολεοδομίας, θα αναδειχθεί ένα κίνημα που θα γίνει οικουμενικό: ο νεοκλασικισμός.

Το βιβλίο αυτό, πλούσιο σε εικονογραφικό υλικό από το έργο που κληροδότησαν οι κυριότεροι τεχνίτες αυτού του νέου τόπου εξουσίας —ανάμεσά τους ο Λέο φον Κλέντσε, ο Έντουαρντ Σάουμπερτ και ο Σταμάτιος Κλεάνθης—, δεν ανιχνεύει απλώς την πορεία μιας αστικής εποποιίας· αποτυπώνει παραστατικά το πορτρέτο μιας ηπείρου που την αρδεύουν οι πολιτισμικές ανταλλαγές και οι γεωπολιτικές αβεβαιότητες και που στο παράδειγμα της Αθήνας βρήκε την ευκαιρία να αναδείξει μια «ευρωπαϊκή καλλιτεχνική υπόθεση».

(Παρουσίαση του εκδότη)

Η ποιητική του μελαγχολικού χώρου
Αγγελική Μαλακασιώτη

Εκδόσεις Ο Μωβ Σκίουρος, Αθήνα 2020, σ.100
ISBN: 978-618-5476-01-4
Τιμή: 10,60€
Τιμή ΜΙΕΤ: 9,54€

Αν και ψυχής εκπορευόμενη, η μελαγχολική συνθήκη εμπεριέχει εγγενώς μια σχέση με τον χώρο. Οι όψεις, οι δομές, οι λειτουργίες, οι σχέσεις των μερών της εγκαλούν σε μια λανθάνουσα αρχιτεκτονική γλώσσα η οποία βρίσκεται βαθιά ριζωμένη στον ανθρώπινο ψυχισμό ανά τους αιώνες. Η τέχνη του μελαγχολικού χώρου μοιάζει να αναδύεται μέσα από διακειμενικές αναφορές, μέσα από κοινούς τόπους μεταξύ λόγων και σημείων στον χρόνο. Αυτές οι μελαγχολικές «ποιήσεις», όντας αλληγορικές, συμβολικές, εννοιολογικές κατασκευές, δεν αφορούν στην αυστηρή χωρικότητα της φυσικής και των μαθηματικών, αλλά σε ένα είδος ανθρωπολογικού τοπίου, ενός τοπίου συνάμα ασύλληπτου και απροσμέτρητου.

Με τον ίδιο τρόπο που ο Γκαστόν Μπασλάρ (Gaston Bachelard) περιγράφει πως «ο βιωμένος χώρος υπερβαίνει τον γεωμετρικό», έτσι και το παρόν βιβλίο επιχειρεί να υπερβεί την ανάγνωση του χώρου, μεταφράζοντας την ενδόμυχη εμπειρία της μελαγχολίας σε χωρικές συνθήκες , ποιότητες και χαρακτηριστικά. Η κατά τόπους ανατομή της μελαγχολίας συνοδεύεται από την αρχιτεκτονική ανάγνωση συμπτωματολογικών περιγραφών του φαινομένου, όπως αυτές φανερώνονται σε αποσπάσματα της μελαγχολικής πραγματείας - εικόνες, ποιητικές μεταφορές, συμβολισμούς, φιλοσοφικές αναλογίες και θεωρητικά σχήματα - από το παρελθόν μέχρι σήμερα. Με τον τρόπο αυτό συγκροτείται ένα ανθολόγιο μεταφορικών σχημάτων που συμπυκνώνουν τη χωρική «ποίηση» της μελαγχολικής ατμόσφαιρας και τη σχέση της με το σώμα, το κτίσμα, το τοπίο, την πόλη.

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)