ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

Το βιβλίο προτείνει την ανάγνωση των γεγονότων της Επανάστασης του 1821 μέσα από τις ιατρικές και υγειονομικές διαδικασίες που έλαβαν χώρα μέχρι τον θάνατο του Ιωάννη Καποδίστρια και φαίνεται ότι εκκίνησαν από το 1790, αν όχι νωρίτερα. Η Επανάσταση του 1821, υπό την ιατρική και υγειονομική προοπτική, είχε τις ρίζες της στους μετασχηματισμούς στην αυτοκρατορική διακυβέρνηση της υγείας, οι οποίοι εκδηλώνονταν κατά τόπους και με αποσπασματικό τρόπο από τον 18ο αιώνα. Η βιαιότητα, όμως, της πολεμικής δεκαετίας 1821-1831, η ανάδειξη ενός δυναμικού ιατρικού και γραφειοκρατικού προσωπικού, οι επιδράσεις των φιλελλήνων αλλά και η ίδια η ιατρική των αρχών του 19ου αιώνα, που προωθούσε την αποϊεροποίηση του σώματος και του πολιτικού, συνέβαλαν αποφασιστικά στη θεσμοποίηση και τη σταθεροποίηση των μετασχηματισμών στη Νότια Βαλκανική, ώστε να διαμορφωθούν οι συνθήκες συγκρότησης της ελληνικής δημόσιας υγείας.

(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Ο πέμπτος βενετοτουρκικός πόλεμος, γνωστότερος ως Κρητικός Πόλεμος, που διήρκεσε είκοσι πέντε περίπου χρόνια, αποτέλεσε παγκόσμιας σημασίας γεγονός κατά τον 17ο αιώνα, καθώς εξελίχθηκε σε σύγκρουση της χριστιανικής Δύσης εναντίον του ισλαμισμού.

Με αφορμή την συμπλήρωση 350 χρόνων από το τέλος του πολέμου και την παράδοση του Χάνδακα στους Οθωμανούς Τούρκους, ο Δήμος Ηρακλείου και η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη διοργάνωσαν διεθνές επιστημονικό συνέδριο με τίτλο  «Κρητικός Πόλεμος (1645-1669): Άγνωστες πτυχές» (Ηράκλειο, 1-3 Νοεμβρίου 2019), το οποίο δεν είχε μόνο συγκεκριμένο χρονολογικό πλαίσιο, αλλά και αυστηρό θεματικό και ειδολογικό άξονα. Και αυτόν ακριβώς τον άξονα, τις «άγνωστες πτυχές», αποτυπώνουν οι εργασίες που δημοσιεύονται στον παρόντα τόμο, οι οποίες και καλύπτουν το σύνολο σχεδόν των ανακοινώσεων. Προσφέρουν νέα στοιχεία για τον Κρητικό Πόλεμο με ιδιαίτερη έμφαση στην πολιορκία της πρωτεύουσας της Κρήτης, στις συνέπειες της παράδοσής της στους Οθωμανούς, καθώς και στις λογοτεχνικές της απηχήσεις. Συνολικά δημοσιεύονται είκοσι ένα (21) μελετήματα με τη σειρά που ανακοινώθηκαν, σύμφωνα με το πρόγραμμα και τη δομή του Συνεδρίου, και με περιλήψεις, ανάλογα και με τη γλώσσα της ανακοίνωσης, στα αγγλικά ή τα ελληνικά.

(από το βιβλίο)

Γιώργος Τόλιας
Με τη συνεργασία της Βούλας Λιβάνη και της Ελένης Γκαδόλου 

Επιστημονική επιμέλεια έκθεσης / Επιμέλεια καταλόγου: Γιώργος Τόλιας
Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 2021 (Δεκέμβριος)
Σελίδες: 281, με 129 έγχρωμες και α/μ εικόνες
Διαστάσεις: 24 x 30 εκ.
ISBN: 978-960-250-783-4
Τιμή: 45,00 €
Τιμή ΜΙΕΤ: 40,50 € 

[…] Ανάμεσα στα 1770 και τα 1838 ολοκληρώνεται ο κύκλος των στρατιωτικών και επιστημονικών επεμβάσεων της Δύσης που εγκαινιάστηκε με τη ρωσική επέμβαση στο Αιγαίο, στα 1770-1775. Για έξι δεκαετίες, οι ρωσικές, αυστριακές, βρετανικές και γαλλικές βλέψεις στην περιοχή εντείνονται, δημιουργώντας το λεγόμενο Ανατολικό Ζήτημα, τον έντονο διπλωματικό και στρατιωτικό ανταγωνισμό εν όψει του διαμελισμού των κτήσεων της Πύλης στα Βαλκάνια και την Εγγύς Ανατολή, και τη δημιουργία στην περιοχή εδαφικών οντοτήτων εξαρτημένων από τη μια ή την άλλη δυτική δύναμη. Στο πλαίσιο αυτό εκδηλώνεται ένας πολιτικός φιλελληνισμός, καθώς το ζήτημα της πολιτικής αναβίωσης της Ελλάδας τίθεται πλέον ανοικτά, ενώ, παράλληλα, αναπτύσσεται ο ελληνικός επαναστατικός πατριωτισμός: από τον ξεσηκωμό της Πελοποννήσου, κατά την εποχή των ορλωφικών, έως την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας και από το κίνημα του Ρήγα και την πατριωτική ρητορική του Κοραή, κατά την εκστρατεία του Βοναπάρτη στην Αίγυπτο, ο ελληνικός πατριωτισμός ωριμάζει και τελικά κορυφώνεται ως επαναστατική και εθνική πλέον διεκδίκηση.

Στο νέο και διαρκώς μεταβαλλόμενο αυτό περιβάλλον, η γεωγραφία και η χαρτογραφία του ελληνικού χώρου ανθούν. Ρώσοι, Αυστριακοί, Άγγλοι και Γάλλοι έχουν το βλέμμα τους διαρκώς στραμμένο στις ελληνικές περιοχές. Πρωτοστατούσης της Γαλλίας, οι αποστολές στρατιωτικών, διπλωματών, επιστημόνων και τοπογράφων πυκνώνουν, η εικόνα του ελληνικού χώρου οικοδομείται σε ολοένα και πιο στέρεες πραγματολογικές βάσεις. Πράγματι, η γεωγραφία και η χαρτογραφία πλαισίωσαν τους ποικίλους σχεδιασμούς στρατηγικής διείσδυσης, άλλοτε εκ των υστέρων, ως αποτέλεσμα της παρουσίας των ξένων στην περιοχή, άλλοτε εκ των προτέρων, ως σχεδιασμός και προγραμματισμός της […] Η έκθεση και η μελέτη που την συνοδεύει παρακολουθούν τις διαδοχικές ξένες αποστολές αναγνώρισης και χαρτογράφησης, από τις εργασίες των αξιωματικών της ρωσικής αρμάδας του Αιγαίου (1770-1775) έως εκείνες των μελών της γαλλικής Επιστημονικής Αποστολής του Μοριά (1829-1838), φωτίζοντας τις εντατικές προσπάθειες συλλογής δεδομένων για τον ελληνικό χώρο καθώς και τη συνεχή ροή των πληροφοριών προς τις κεντρικές υπηρεσίες της Αγίας Πετρούπολης, του Λονδίνου και, κυρίως, του Παρισιού, όπου πεπειραμένοι γεωγράφοι της Ακαδημίας ή των στρατιωτικών υπηρεσιών αξιολογούν και επεξεργάζονται τοπογραφικά και μετρητικά δεδομένα, διαμορφώνοντας τη γεωγραφική και χαρτογραφική εικόνα της Ελλάδας […] Άλλοτε προστάτες της Ελλάδας επιτιθέμενοι στην Πύλη και άλλοτε σύμμαχοι και εγγυητές της οθωμανικής ακεραιότητας, Ρώσοι, Άγγλοι και Γάλλοι δημιούργησαν ένα ασύνηθες σύστημα διαρκώς μεταβαλλόμενων συσχετισμών, το οποίο κατέληξε στο Ναβαρίνο, την τριπλή προστασία της Ελλάδας και τη μόνιμη συνδιάσκεψη του Λονδίνου (1827-1832), όπου οι τύχες της Ελλάδας συζητούνται και μεταβάλλονται διαρκώς.

[…] Δύο σημεία πρέπει να επαναλάβουμε στο σημείο αυτό: πρώτον, το γεγονός ότι οι δυτικοί γεωγράφοι και χαρτογράφοι, βασισμένοι στη γνώση του τόπου και της ιστορίας, είχαν καταλήξει σε μια συνολική σύλληψη του εθνικού ελληνικού χώρου, των ορίων και της εσωτερικής του συγκρότησης, πριν τη θεσμική αναγνώριση και οργάνωση του ελληνικού κράτους· και δεύτερον, ότι η πρότασή τους υιοθετείται τόσο στη φιλελληνική Δύση όσο και από την πατριωτική ελληνική διανόηση και τις ελληνικές επαναστατικές κυβερνήσεις – γεγονός που επιβεβαιώνει την εισαγωγική μας διαπίστωση για τη σημαίνουσα πολιτική βαρύτητα του γεωγραφικού εγχειρήματος […]

(αποσπάσματα από την έκδοση,
πηγή: ΜΙΕΤ)

Από τα πιο κεντρικά γεγονότα της Επανάστασης, η περίφημη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου άρχισε τον Απρίλη του 1825 και έληξε στις 11 Απριλίου 1826 (ξημερώνοντας η Κυριακή των Βαΐων) με την ηρωική Έξοδο της φρουράς και τις σφαγές και τις αιχμαλωσίες όσων παρέμειναν (άρρωστοι και πληγωμένοι στρατιώτες, γυναίκες, γέροντες, παιδιά).

«Άρχισα τα παρόντα σημειώματα από τους 1832 Νοεμβρίου 15», σημειώνει ο Νικόλαος Κασομούλης (1795-1872)· η αφήγηση των όσων έζησε μέσα στο πολιορκημένο Μεσολόγγι αποτελεί ένα από τα πρωιμότερα απομνημονεύματα αγωνιστή, και σίγουρα ένα κείμενο όπου η προσωπική εμπειρία αποτυπώθηκε με τον αμεσότερο και γνησιότερο τρόπο. Το αγωνιστικό ήθος και οι αρνητικές συμπεριφορές, η καθημερινότητα και οι συγκρούσεις, οι βρισιές και τα αστεία που εξακόντιζαν οι πολιορκημένοι στους πολιορκητές και αντίστροφα, οι προσπάθειες του Κιουταχή και του Ιμπραΐμ να πετύχουν κάποια συνθηκολόγηση, η αγωνία των πολιορκημένων μήπως δεν φανούν τα υδραίικα ή τα σπετσιώτικα καράβια, οι ανταγωνισμοί ανάμεσα στους Σουλιώτες και τους Ρουμελιώτες, οι κανονιές και οι αδιάκοπες επισκευές του τείχους.

Ο Κασομούλης διαθέτει το χάρισμα της αφήγησης και, παρά την ένταση των όσων έζησε μέρα με τη μέρα, τόσους μήνες, κατόρθωσε να εικονογραφήσει αντικειμενικά και ψύχραιμα και τα πράγματα και τα πρόσωπα.

Τα επιλεγόμενα του Αλέξη Πολίτη επιδιώκουν να εισχωρήσουν στις φανερές αλλά και στις πιο δυσδιάκριτες πτυχές της αφήγησης και της ιδεολογίας του κειμένου, να σχολιάσουν και να συμπληρώσουν τα περιστατικά, να παρουσιάσουν τον τόπο, το ίδιο το Μεσολόγγι και την ευρύτερη περιοχή. Επικεντρώνονται στο κεντρικό, ίσως, διακύβευμα της πολιορκίας – και, βέβαια, της Επανάστασης. Πώς δηλαδή, μέσα από ποιες διαδικασίες αναπτύχθηκε ή κατά καιρούς συμπτύχθηκε η νεωτερική αίσθηση του συλλογικού «εμείς», μ’ άλλα λόγια η νεοελληνική εθνική συνείδηση.

(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Tι κοινό έχουν µια γυναίκα που επιχειρεί να πηδήξει από το µπαλκόνι ξενοδοχείου της οδού Σταδίου αγκαλιά µε την κόρη της, ένας άνδρας αγνώστων στοιχείων που βρίσκεται αναίσθητος στην Πλατεία Συντάγµατος, µια νεαρή που µεταµφιέζεται σε άνδρα και περιπλανιέται νύχτα σε κακόφηµες συνοικίες του Πειραιά, ένας µουσικός που εξορίζεται σε νησί του Αιγαίου, µια Γερµανοεβραία παιδαγωγός που δίνει τέλος στη ζωή της στην Αθήνα, ένας εύπορος οµογενής που αναγκάζεται να εγκαταλείψει την Αίγυπτο; Πρόκειται για πρόσωπα που η ζωή τους σηµαδεύτηκε από τα ναρκωτικά στις αρχές του 20ού αιώνα, σε µια µεταιχµιακή εποχή, όταν ουσίες µέχρι πρότινος νόµιµες απαγορεύτηκαν.

Το Επί της ουσίας αφηγείται πώς η χρήση και η εµπορία ναρκωτικών έγιναν ποινικό αδίκηµα και συνάµα αναδείχτηκαν σε κοινωνικό πρόβληµα, σε µια διαδικασία που συµπαρέσυρε ατοµικά πεπρωµένα και διαµόρφωσε δηµόσιες πολιτικές. Με βάση νοµοθετικές διατάξεις, αστυνοµικά αρχεία, διπλωµατικά έγγραφα, εγκληµατολογικές, ιατρικές και ψυχιατρικές πηγές, αρθρογραφία στον Τύπο, λογοτεχνικά κείµενα και άλλες µορφές καλλιτεχνικής έκφρασης, όπως το ρεµπέτικο, το βιβλίο εξετάζει τις µορφές και την έκταση που πήρε η χρήση ναρκωτικών στην Ελλάδα. Μελετά τον ρόλο που διαδραµάτισαν αφενός το θεσµικό πλαίσιο και αφετέρου οι κοινωνικές αναπαραστάσεις για τα ναρκωτικά. Διερευνά σε ποιον βαθµό οι εξελίξεις αυτές συνδέονταν µε διεθνείς τάσεις και ποιες ήταν οι ιδιαιτερότητες της ελληνικής περίπτωσης.

Όµως το βιβλίο δεν είναι µονάχα η ιστορία της εµφάνισης ενός νέου κοινωνικού φαινοµένου. Αναλύει συγχρόνως ευρύτερες ανησυχίες της ελληνικής κοινωνίας που εκφράστηκαν µέσα από τους λόγους περί «τοξικοµανίας» και εξηγούν γιατί η χρήση ψυχοδραστικών ουσιών τροφοδότησε εντέλει έναν «ηθικό πανικό» δυσανάλογο µε τις διαστάσεις του φαινοµένου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η «Ιστορία των ναρκωτικών στην Ελλάδα» φιλοδοξεί να συµβάλει στον νηφάλιο δηµόσιο διάλογο περί εξαρτησιογόνων ουσιών, σε µια περίοδο όπου οι βεβαιότητες και οι πολιτικές για τα ναρκωτικά τίθενται σε ριζική επαναδιαπραγµάτευση.

(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Το πεπρωμένο της Αθήνας ήταν παράδοξο: μια μικρή κωμόπολη, με βαρύ ιστορικό παρελθόν, ξεχασμένη όμως στο πέρασμα των αιώνων, γίνεται η καρδιά ενός νέου εθνικού κράτους. Ειδικά στην περίπτωση της Αθήνας, η επιλογή της πρωτεύουσας είναι μια ­πράξη αποφασιστικής σημασίας, καθώς σηματοδοτεί τη ρήξη με τη μακρά οθωμανική κυριαρχία. Η αποκατάσταση και η δημιουργία των μνημείων της, η χάραξη του πολεοδομικού της σχεδίου, των αξόνων και των προοπτικών της εκφράζουν τη νέα αποστολή της στο σταυροδρόμι της πολιτικής, της ιδεολογίας και της αισθητικής.

Την επομένη της ελληνικής ανεξαρτησίας, η Αθήνα μεταφέρθηκε στον ίδιο τόπο όπου γεννήθηκε: βρισκόταν εκεί και συνάμα έπρεπε να επινοηθεί. Η ερειπωμένη και θαμμένη αρχαία πόλη αναγορεύεται σε πρωτεύουσα του νέου κράτους από τους Βαυαρούς και, υπό την αιγίδα μιας Ευρώπης ζωογονημένης από την κυκλοφορία ιδεών, τεχνών και επιστημών, γνωρίζει το ξεκίνημα της αναγέννησής της και την είσοδό της στη νεωτερικότητα.

Ο σχεδιασμός της νέας πόλης ανατίθεται σε Γάλλους, Γερμανούς και Έλληνες αρχιτέκτονες και μηχανικούς που είχαν σπουδάσει στο Παρίσι, στο Μόναχο και στο Βερολίνο και αντλούσαν έμπνευση από τα έργα μεγάλων μορφών του κλασικισμού, όπως ο Ντυράν ή ο Σίνκελ. Από το 1833, η Αθήνα γίνεται ένα πεδίο εμπειριών που θα ενσαρκώσει εντέλει την ουσία της σύγχρονης πρωτεύουσας και όπου, μέσω της πολεοδομίας, θα αναδειχθεί ένα κίνημα που θα γίνει οικουμενικό: ο νεοκλασικισμός.

Το βιβλίο αυτό, πλούσιο σε εικονογραφικό υλικό από το έργο που κληροδότησαν οι κυριότεροι τεχνίτες αυτού του νέου τόπου εξουσίας —ανάμεσά τους ο Λέο φον Κλέντσε, ο Έντουαρντ Σάουμπερτ και ο Σταμάτιος Κλεάνθης—, δεν ανιχνεύει απλώς την πορεία μιας αστικής εποποιίας· αποτυπώνει παραστατικά το πορτρέτο μιας ηπείρου που την αρδεύουν οι πολιτισμικές ανταλλαγές και οι γεωπολιτικές αβεβαιότητες και που στο παράδειγμα της Αθήνας βρήκε την ευκαιρία να αναδείξει μια «ευρωπαϊκή καλλιτεχνική υπόθεση».

(Παρουσίαση του εκδότη)

Το 1524 οι φτωχοί ξεσηκώνονται στον Νότο της Γερμανίας. Η εξέγερση επεκτείνεται, σύντομα εξαπλώνεται στην Ελβετία και την Αλσατία. Μια μορφή ξεχωρίζει μέσα στο χάος: η μορφή ενός νεαρού θεολόγου, που μάχεται μεταξύ των εξεγερμένων. Ονομάζεται Τόμας Μύντσερ. Η τρομερή ζωή του είναι μυθιστορηματική. Αυτό σημαίνει ότι θα άξιζε να τη ζήσουμε· άρα και να την αφηγηθούμε.

●●●  

Το ξέρουμε από τον καιρό του Ρουσσώ ότι η ανισότητα έχει μια πολύ παλιά και τρομερή ιστορία, που δεν έχει ακόμα τελειώσει. Ο Πόλεμος των φτωχών αφηγείται ένα σκληρό και όχι πολύ γνωστό επεισόδιο των μεγάλων λαϊκών εξεγέρσεων.

Τον 16ο αιώνα το κίνημα της Μεταρρύθμισης των διαμαρτυρομένων ξεσηκώνεται ενάντια στην εξουσία και στα προνόμια. Γρήγορα, όμως, σημειώνει μια παύση, κάνει ένα βήμα πίσω, αστικοποιείται. Οι χωρικοί, ωστόσο, οι φτωχοί των πόλεων, στους οποίους εξακολουθούν να τάζουν την ισότητα στον ουρανό, αναρωτιούνται: «Και γιατί να μην έχουμε ισότητα τώρα, εδώ, στη γη;»

Ακολουθεί μια μανιασμένη πάλη ανάμεσα στους ισχυρούς, στους συμβιβασμένους προτεστάντες, και τους άλλους, τους εξαθλιωμένους. Μερικοί θεολόγοι ηγούνται των δεύτερων. Ο Τόμας Μύντσερ είναι ένας από αυτούς· έχει σημαδέψει τις μνήμες με την αποφασιστικότητα και τον δυναμισμό του ύφους του. Ο Πόλεμος των φτωχών αφηγείται την ιστορία του. Την ιστορία μιας εξέγερσης διά του λόγου, την οποία αποτυπώνει με αμεσότητα η ευρηματική δύναμη της γραφής του Ερίκ Βυϊγιάρ.

 ●●● 

Από την πρώτη κιόλας παράγραφο αυτού του θυελλώδους έργου ιστορικής μυθοπλασίας, ο Βυϊγιάρ καθηλώνει τον αναγνώστη του. Τοποθετώντας τη δράση του βιβλίου στην εποχή που οι θρησκευτικές διαμάχες έστελναν τα έθνη στον πόλεμο και τους ανθρώπους στην πυρά, ο Βυϊγιάρ περιγράφει τη ζωή ενός λησμονημένου οραματιστή, τόσο σε ένα εντυπωσιακό έργο επικαιροποίησης ενός ιστορικού γεγονότος όσο και σε ένα επαναστατικό κήρυγμα, μια παθιασμένη καταγγελία της ανισότητας. 

Από το υπόμνημα της κριτικής επιτροπής για το International Booker

  (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Από το 1830 μέχρι το 1947, η ελληνική επικράτεια, αναπτύχθηκε με γοργούς ρυθμούς, χωρίς όμως απόλυτες βεβαιότητες. Συνήθως, τα σύνορα της Ελλάδας κατοχυρώθηκαν επιτυχημένα και μόνιμα, άλλες όμως φορές, χαράχθηκαν περιστασιακά ή ατελέσφορα. Πάντα συσχετίστηκαν με το πρόγραμμα της εθνικής ομογενοποίησης και της εθνικής ολοκλήρωσης, αλλά και με τις γεωστρατηγικές επιδιώξεις των Δυνάμεων. Κατοχή, κυριαρχία, συγκυριαρχία, συνθέτουν το περίπλοκο σχήμα της γενεαλογίας μιας θυελλώδους και αιματηρής περιπέτειας που διατρέχει την ελληνική επικράτεια πριν πάρει τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα.

Σπουδάζοντας στο Λονδίνο το φθινόπωρο του 1986, συνάντησα έναν Γερμανό φοιτητή που είχε μεγαλώσει στο Δυτικό Βερολίνο – την πόλη-σύμβολο της παγκόσμιας αντιπαράθεσης που ονομάστηκε Ψυχρός Πόλεμος. Πάνω στη συζήτηση τον ρώτησα αν πίστευε ότι η διαιρεμένη πατρίδα του θα ξαναγινόταν ποτέ ενιαίο κράτος. «Δεν το πιστεύω», απάντησε. «Σαράντα τόσα χρόνια ζούμε χωριστά, με διαφορετικά συστήματα. Έχουμε γίνει δύο έθνη πια. Άσε που οι “υπερδυνάμεις” δεν θα το επέτρεπαν ποτέ». Όσοι έζησαν ανάμεσα στο 1945 και το 1989 είχαν μάθει να θεωρούν δεδομένο το διεθνές περιβάλλον που είχε κληροδοτήσει ο πόλεμος του Χίτλερ. Οι μεγαλύτεροι πάσχιζαν να επουλώσουν τραύματα, οι νεότεροι να χτίσουν όνειρα στη σκιά του διπολισμού και της ισορροπίας του τρόμου. Για τους πιο τυχερούς, στον «ανεπτυγμένο» κόσμο, ανατολικό και δυτικό, αυτό σήμαινε ένα λίγο πολύ σταθερό και προβλέψιμο περιβάλλον. Για τους άλλους, στον λεγόμενο «Τρίτο Κόσμο», η αστάθεια και η ανασφάλεια ήταν ο κανόνας.

(οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Ιστορία, μια Καλή Τέχνη.Κείμενα αφιερωμένα στον Γιώργο Β. Δερτιλή
Συλλογικό

Επιμέλεια: Παναγιώτης Κιμουρτζής, Άννα Μανδυλαρά, Νικόλαος Μπουμπάρης
Εκδόσεις Ασίνη, Αθήνα 2021, σ.288
ISBN : 978-618-5346-24-9
Τιμή: 25,00 €
Τιμή στο βιβλιοπωλείο μας: 22,50€

Οι αφιερωματικές μελέτες που συγκεντρώθηκαν καλύπτουν ένα εκτενές φάσμα των επιστημονικών αναζητήσεων του τιμώμενου. Με αφετηρίες τον δικό του ευρύ κύκλο ενδιαφερόντων και το πολυσχιδές έργο του, οι συντελεστές του τόμου επιχειρούν να  «συνομιλήσουν» μαζί του και να αναδείξουν όψεις της μεγάλης συμβολής του στην επιστήμη της Ιστορίας, αυτής της  «καλής τέχνης» όπως ο ίδιος την έχει αποκαλέσει.

Ανεξάρτητα από τη μορφή που πήρε κατά το παρελθόν η συνεργασία όλων των συντελεστών του τόμου με τον Γ. Β. Δερτιλή, κοινή συνισταμένη αποτελεί το  «ευ ζην», αυτό που οι συνοδοιπόροι, συνεργάτες και μαθητές κερδίζουν από τους δασκάλους τους. Ο Γ. Β. Δερτιλής ανήκει στην χορεία των δασκάλων που έχουν προσφέρει όχι μόνο την επιστημονική γνώση αλλά και εκείνο το ήθος που πηγάζει από την ουσιαστική γνώση των ανθρώπων και των ανθρώπινων πραγμάτων. Με εγκυρότητα, με κριτική προσέγγιση των πηγών και συνδυάζοντας τη λεπτή, ενίοτε καβαφική στις ρίζες της, ειρωνεία, ο Γ. Β. Δερτιλής έχει συμβάλει στην καλλιέργεια της εθνικής αυτογνωσίας ως ιστορικός αλλά και ως πολίτης. Αυτός ο τόμος δεν του χαρίζεται, του οφείλεται.

(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου) 

Αντλώντας παραδείγματα από ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο και ανιχνεύοντας όλες τις πτυχές της από την πολιτική και την οικονομία ως την κουλτούρα, ο συγγραφέας φωτίζει πανοραμικά την απρόσμενη, περιπετειώδη πορεία που μας έφερε ως εδώ – και που προοιωνίζεται μια εξίσου απρόβλεπτη συνέχεια.

Από τις λατρείες της αρχαίας Ρώμης μέχρι τις δυναστείες της Αναγέννησης, από τους Ιδρυτές Πατέρες του έθνους μέχρι το Φέισμπουκ, το βιβλίο εξιστορεί την άνοδο, την πτώση και την εκ νέου άνοδο των δικτύων, δείχνοντας πώς η θεωρία δικτύων –έννοιες όπως συσταδοποίηση, βαθμοί διαχωρισμού, ασθενείς δεσμοί και μεταβατικές φάσεις– αλλάζει τον τρόπο που κατανοούμε το παρελθόν και το παρόν.

Αν η εξέλιξη του χρήματος έθεσε τη Γουόλ Στριτ σε ιστορική προοπτική, Η πλατεία και ο πύργος κάνει το ίδιο για τη Σίλικον Βάλεϊ. Προβαίνει δε σε μια τολμηρή πρόβλεψη για τις ιεραρχίες που θα αντέξουν αυτό το νέο κύμα δικτυακής ανατροπής – και για εκείνες που θα πέσουν.

Η ιστορία κατά το μεγαλύτερο μέρος της είναι ιεραρχική: έχει να κάνει με αυτοκράτορες, προέδρους, πρωθυπουργούς και στρατάρχες· με κράτη, στρατούς και εταιρείες· με εντολές από ψηλά. Ακόμη και η ιστορία «από τα κάτω» αφορά συνήθως συνδικάτα και εργατικά κόμματα. Μήπως όμως αυτό συμβαίνει επειδή οι ιεραρχικοί θεσμοί δημιουργούν τα αρχεία στα οποία στηρίζονται οι ιστορικοί; Μήπως χάνουμε έτσι απ’ τα μάτια μας τα άτυπα, πολύ λιγότερο μελετημένα κοινωνικά δίκτυα που είναι οι αληθινές πηγές εξουσίας και δυνάμεις αλλαγής;

Ο 21ος αιώνας χαιρετίστηκε ως η Εποχή των Δικτύων. Ωστόσο, όπως υποστηρίζει εδώ ο Νάιαλ Φέργκιουσον, τα δίκτυα ήταν πάντα ανάμεσά μας, από τη δομή του εγκεφάλου ώς την τροφική αλυσίδα, από το οικογενειακό δέντρο μέχρι τον ελευθεροτεκτονισμό. Σε ολόκληρη την ιστορία, ιεραρχίες εγκατεστημένες σε ψηλούς πύργους ισχυρίζονταν πως κυβερνούν, συχνά όμως η πραγματική εξουσία βρισκόταν πιο κάτω, στην πλατεία της πόλης. Διότι τα δίκτυα έχουν την τάση να καινοτομούν. Και μέσα από τα δίκτυα διασπείρονται επαναστατικές ιδέες. Το ότι οι συνωμοσιολόγοι αρέσκονται να φαντασιώνουν γύρω από τέτοια δίκτυα δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν.

(Από την παρουσίαση του βιβλίου)

"Η ελληνική μόδα, από τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα που ξεκίνησε τα δειλά της βήματα μέχρι σήμερα, που έχει πλέον καθιερωθεί, διαγράφει συνεχώς μια ανοδική πορεία.

Με διαφορετικό τρόπο σε κάθε δεκαετία, είτε για την ανάγκη τεκμηρίωσης εθνικής ταυτότητας είτε για τη συνέχεια του πολιτιστικού παρελθόντος που χανόταν, το ύφος και η αισθητική της επιζητούσαν μια ευρωπαϊκή-ελληνική ταυτότητα. Ως εκ τούτου, συνεχώς και σχεδόν χωρίς διακοπή, από τα πρώτα κιόλας χρόνια, σταθερό σημείο αναφοράς, επηρεασμού και έμπνευσης αποτελούν όλες οι ιστορικές περίοδοι της πορείας του ελληνισμού και του αστικού και λαϊκού πολιτισμού, που δημιουργήθηκε σε όλες τις μορφές της τέχνης και της χειροτεχνίας: από την Κυκλαδική, Μινωική, Αρχαϊκή, Κλασική και Ελληνιστική αρχαιότητα, το Βυζάντιο, τους αιώνες της Οθωμανικής κυριαρχίας και της κατάκτησης από τους Δυτικούς, όπου αυτή υπήρξε, μέχρι τη δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους, μετά τον αγώνα της Ανεξαρτησίας του 1821, και τα χρόνια που ακολούθησαν ως τις αρχές του 20ου αιώνα."

Νίκος Σαριδάκης

(απόσπασμα από το βιβλίο)

Το καθεστώς οικονομικής πολιτικής της περιόδου 1953-1973 -μολονότι ανεπιφύλακτα προσηλωμένο στην αρχή της διασφάλισης των δικαιωμάτων της ιδιοκτησίας- δεν λειτουργούσε με βάση τους κανόνες μιας αμιγώς ελεύθερης οικονομίας. Εγκαθίδρυσε ένα έντονα παρεμβατικό σύστημα και μερικοί από τους μηχανισμούς πάνω στους οποίους βασιζόταν ήταν ασυμβίβαστοι με τη λειτουργία μιας γνήσια ανοικτής κοινωνίας. Το καθεστώς όμως διέθετε λογική και επιχειρησιακή συνοχή και μπορεί με ασφάλεια να ειπωθεί ότι απέδωσε πολλά από όσα αναμένονταν από αυτό. Εκτίμησε σωστά ότι το μείζον ζητούμενο για την ελληνική οικονομία της εποχής του ήταν ο εκσυγχρονισμός και η αναδιάρθρωση της παραγωγικής της μηχανής. Για τον σκοπό αυτόν, δημιούργησε το κλίμα ασφαλείας που απαιτείτο για την άνθηση της επενδυτικής δραστηριότητας και συνέβαλε - κατά τρόπο σύμφωνο με τις προθέσεις του - στην ταχεία ανάπτυξη της χώρας με κύρια ατμομηχανή τον ευρύτερο βιομηχανικό τομέα και τις επενδύσεις. Ειδικά δε το διάστημα 1961-1973, η επίμονη στρατηγική της εκβιομηχάνισης που ακολουθείτο επί χρόνια απέδωσε τους πλουσιότερους καρπούς της. Παράλληλα, το καθεστώς κατόρθωσε να συνδυάσει ταχεία ανάπτυξη με χαμηλό πληθωρισμό και με σχετικά χαμηλό έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.

(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Ο Αδαμάντιος Κοραής, στο περίφημο Υπόμνημά του (1803), θέλοντας να αναδείξει τη θεμελιώδη σημασία των γαλλικών εξελίξεων για τους Έλληνες, σημείωνε ότι, ιδίως μετά το 1789, «η εθνική ματαιοδοξία παραχώρησε τη θέση της στη συμπεριφορά ενός λαού ο οποίος ετοιμάζεται να μεταβληθεί σε έθνος»: να αποκτήσει δηλαδή πολιτική αυτοσυνειδησία και να διεκδικήσει ανεξάρτητη πολιτική ύπαρξη.

Αυτό το βιβλίο επιχειρεί να φωτίσει μια κρίσιμη, πλην όμως εν πολλοίς άγνωστη πτυχή της συγκεκριμένης διαδικασίας: τη γαλλική παρουσία στο Ιόνιο, από το καλοκαίρι του 1797 μέχρι την άνοιξη του 1799, και τις ευρύτερες συνέπειές της για τον κόσμο των Ελλήνων.

Σε πρώτο επίπεδο, εστιάζουμε στο τέλος της μακραίωνης βενετικής κυριαρχίας στο Ιόνιο, κυρίως όμως στους νέους πολιτικούς, διοικητικούς και εκπαιδευτικούς θεσμούς, αλλά και σε κομβικά εννοιολογικά ζητήματα που προέκυψαν από αυτό: στους τρόπους πρόσληψης της ρήξης, στην εννοιολογική μετακίνηση και νοηματική διεύρυνση κρίσιμων όρων (πολίτης, τόπος, αρετή, νόμος, πατρίδα, έθνος), στη νέα ανάγνωση του ιστορικού χρόνου – στην πολιτικοποίηση, ιδίως, της αρχαιότητας.

Παράλληλα, παρακολουθούμε την προσέγγιση του Ιονίου με τον ελληνικό κορμό: μετά από αιώνες, οι δύο κόσμοι αρχίζουν να συγκλίνουν, λόγω των εξελίξεων του παρόντος, κυρίως όμως λόγω των ελπίδων του μέλλοντος. Η ανατροπή του 1797 και ο θάνατος της Βενετίας, η πλήρης διατάραξη των ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο, η άφιξη της Γαλλίας στα κράσπεδα της επικράτειας του σουλτάνου και η αποκάλυψη των σχεδίων του Ρήγα –ομόκεντροι κύκλοι που γεννήθηκαν από το 1789–, οδήγησαν στην εκρηκτική διάδοση των νέων ιδεών στον κόσμο των ραγιάδων.

Η ορθόδοξη Εκκλησία, εντός του πλαισίου που όριζε η Οθωμανική αυτοκρατορία και με λόγο αντίστοιχο της καθολικής, αντιπαρατέθηκε σφοδρά στις νέες ιδέες, εννοιολογώντας με τον δικό της τρόπο τους επίμαχους όρους: ελευθερία, αρετή, ισότητα, πατρίδα. Η οξεία αυτή αντιπαράθεση επέσπευσε το επόμενο μεγάλο βήμα του ελληνικού κόσμου: την εννοιολογική αυτονόμηση του γένους των Γραικών από το γένος των ορθοδόξων.

(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Το Κρητικό Ζήτημα, 1868-1913 από τα πεδία των μαχών στη διεθνή διπλωματία
Γιώργος Λιμαντζάκης

Επιμέλεια: Όθωνας Χαραλαμπάκης
Εθνικό Ίδρυμα "Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος", Χανιά 2020, σ.448
ISBN: 978-618-00-1918-6
Τιμή: 25,00€
Τιμή ΜΙΕΤ: 22,50€

Σκοπός του βιβλίου είναι η διερεύνηση και ανάλυση των βασικών παραμέτρων του Κρητικού Ζητήματος από τον Οργανικό Νόμο (1868) έως την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα (1913), τοποθετώντας στο επίκεντρο τις σχέσεις μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων, το πώς και πότε έγινε η μεταβίβαση της εξουσίας από τη μία κοινότητα στην άλλη και το ποια ήταν η πολιτική και ο ρόλος των ευρωπαϊκών δυνάμεων στη διαδικασία αυτή. Κατά τον 19ο αιώνα εκδηλώνονταν συνεχώς εξεγέρσεις και κινήματα στην Κρήτη, αλλά οι ντόπιοι χριστιανοί αδυνατούσαν να επιβληθούν πολιτικά στην Πύλη κατά τρόπο μόνιμο. Η εξέλιξη που απεγκλώβισε το Κρητικό Ζήτημα από αυτό το "αδιέξοδο" ήταν η επανάσταση του 1897 και η στρατιωτική επέμβαση της Ελλάδας στην Κρήτη, οι οποίες ανάγκασαν τις Δυνάμεις να αναλάβουν μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης στο Κρητικό και να καταλάβουν τις πόλεις του νησιού, ώστε να αποτρέψουν την ένωσή του με την Ελλάδα και την ανατροπή των ισορροπιών στην ανατολική Μεσόγειο. Η απομάκρυνση των οθωμανικών αρχών και στρατευμάτων και η διεθνής κατοχή (1897-1909) επέτρεψαν στη χριστιανική πλειονότητα να οργανώσει μια νέα διοίκηση με βάση τις δικές της ανάγκες και ευρωπαϊκά πρότυπα, και με εμφανή την επιρροή του Ελληνικού Βασιλείου. Το αποτέλεσμα ήταν ένα κράτος "υβρίδιο", η Κρητική Πολιτεία, το οποίο υπαγόταν μεν τυπικά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά στην ουσία αποτελούσε ένα διεθνές προτεκτοράτο.

(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)