ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

Πώς να μιλήσει κανείς για τον Μόραλη, έναν ζωγράφο που τα έργα του ανήκουν πια στον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο; Θα χρειαζόταν πρώτα να γενεαλογήσει τη ματιά όλων μας πάνω στα γράμματα του κόσμου, ξεχωρίζοντας ό,τι κατάγεται από τον Μόραλη και οφείλεται σ' αυτόν απ' ότι ανήκει σε άλλους, Έλληνες και ξένους. Η πορεία του Μόραλη, από τα πρώτα έργα του, της Σχολής ακόμα, στα επιτύμβια της μέσης περιόδου και έπειτα στα πιο αφαιρετικά, πάντοτε ανθρωποκεντρικά και ανθρωπόληπτα, της μακράς και ευλογημένης ωριμότητάς του, μοιάζει να παρακολουθεί και τη δική μας ωρίμανση, μακάρι δε να συνοδεύσει και άλλες, μετά από μας, γενεές στη δική τους ωρίμανση. Από την πρώτη φορά που κρυφοκοιτάξαμε μια κοπέλα να λύνει το σανδάλι της(και "μας ήρθε ο κόσμος") ως την ύστερη αφαιρετική (καθότι οδηγημένη με σοφία στις απλές γραμμές της) εικόνα που φυλάμε ζηλότυπα στη μνήμη μας, ο τρόπος που αναπλάθουμε την ομορφιά μες στο μυαλό μας φέρει ανεξίτηλο το ίχνος του Μόραλη, τη γραμμή του Μόραλη. Ο ζωγράφος αυτός γύμνασε την ευαισθησία μας, της έδωσε γλώσσα για να συνομιλεί, προικίζοντάς την με τις μορφές και τα χρώματα μιας Ελλάδας που όσο κι αν υποσχόταν, όπως έγραφε ο Σικελιανός, την άλλη Ελλάδα, του απάνου κόσμου, δεν έπαυε παρ'όλα αυτά να μοιάζει εξωφρενικά με αυτόν εδώ τον τόπο, τον επίγειο και γήινο, αυτόν που τρέχαμε κάθε καλοκαίρι να τον βρούμε στα νησιά και τις θάλασσες της παιδικής μας ηλικίας -αυτόν που τόσο απερίσκεπτα συνεχίζουμε να μαγαρίζουμε, λες και ανήκει αποκλειστικά σ' εμάς, στη δική μας βουλιμική εποχή. Έμοιαζε τόσο, που καμιά φορά ξεχνούσαμε να ξεχωρίσουμε το κάτω από το πάνω, το μέσα από το έξω, το εδώ από το εκεί, σαν να 'ταν όλα υπαίθρια γαλήνη, φως και ανεμπόδιστος θαλασσινός ορίζοντας, όπου "ο κόσμος ήταν εύκολος, ένας απλός παλμός".

Είπα, τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο. Ας το συμπληρώσω: τον τρόπο που βλέπουμε, αντιλαμβανόμαστε και θαυμάζουμε τον κόσμο, όταν και όσο μπορούμε ακόμα να θαυμάζουμε. Αυτό το μάθημα του θαυμασμού το δεχόμαστε ευγνώμονες από τη ζωγραφική του Μόραλη, ένα μάθημα ηθικής απαλλαγμένο όμως από κάθε μορφή ηθικολογία, όπως δεχόμαστε ευγνώμονες να μαθητεύσουμε και στην ομόθυμη διδαχή του Ελύτη, του Σεφέρη, του Σολωμού: "δόξα 'χει η μαύρη πέτρα του και το ξερό χορτάρι". Δεν είναι εύκολος αυτός ο θαυμασμός, κάθε άλλο. Και απατώνται όσοι νομίζουν ότι μπορεί ποτέ να πραγματοποιηθεί χωρίς προσωπικό κόστος, χωρίς αντίκρισμα πόνου, χωρίς σκιές ή σκοτάδια. Πόσο εύκολο, αλήθεια, για ορισμένους να καταγγείλουν την υποτιθέμενη κοινωνική αναλγησία μιας τέχνης γιατί ασχολείται αποκλειστικά με την ομορφιά όταν υπάρχει τόση ασχήμια, γύρω μας και μέσα μας. Αλλά χωρίς την αίσθηση της ομορφιάς πως μπορεί κανείς να διεκδικήσει το δικαίωμά του στην ευδαιμονία; Δεν ξερω αν υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που πιστεύουν ότι "η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο", όπως έγραφε κάποτε ο βασανισμένος Ντοστογιέφσκι. Είναι πράγματι πολύ αργά στον κόσμο για να ξανακερδίσουμε αυτήν την πίστη. Δεν είμαστε όμως λίγοι όσοι στα έργα του Μόραλη βλέπουμε μια τέχνη πεισματικά ανθρωποκεντρική και βαθιά αλληλεγγύη με τη λαχτάρα του ανθρώπου να αγγίξει κάποτε, έστω και στα όνειρα, και μέσα από τη συνείδηση του πόνου, της φθοράς και της θνητότητας, την ομορφιά της ζωής. Αυτός είναι ο δρόμος του Μόραλη, σαφής, ειλικρινής και ζωγραφικά άρτιος. Υπάρχουν ασφαλώς και άλλοι, εξίσου έγκυροι, εξίσου αυθεντικοί. Ο καθένας είναι ελεύθερος να διαλέξει τον δικό του.



Αρνούμαστε κάποτε να δούμε και να δεχτούμε το απλούστερο (ίσως γιατί το απλούστερο είναι αποτέλεσμα μιας εξέλιξης τόσο σύνθετης και ποικιλόμορφης όσο η ζωή μας): εν προκειμένω, να δούμε τη ζωγραφική του Μόραλη σαν την καταγραφή μιας εμπειρίας (μιας ελληνικής εμπειρίας, θα έλεγα, αν δεν παραμόνευε ο κίνδυνος να παρεξηγηθώ), ώστε να μπορέσουμε έπειτα να μιλήσουμε με ακρίβεια για μια λυρική ζωγραφική όπως μιλάμε για μια λυρική ποίηση, δηλαδή μια τέχνη που έχει ως αφετηρία της την έκφραση προσωπικών (όχι κατανάγκη ατομικών) αισθημάτων. Αληθινός όσο και ακριβής, αρκεί να θελήσουμε να τον ακούσουμε, είναι ο λόγος του ίδιου του ζωγράφου: "Η δουλειά μου είναι κάτι σαν ημερολόγιο, που είναι βγαλμένο από τις συγκινήσεις, τις εντυπώσεις, τις αναμνήσεις και τις αναζητήσεις μιας ολόκληρης ζωής". Και πάλι: "Δεν καταλαβαίνω γιατί μερικοί μου λένε πως έχω αλλάξει. Εγώ νομίζω πως τη δουλειά μου μπορείς να τη διαβάσεις όπως ένα βιβλίο".

(απόσπασμα από το κείμενο του Διονύση Καψάλη στον κατάλογο "Γιάννης Μόραλης Σχέδια 1934-1994" εκδ. Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης)



Τίτλος: Γιάννης Μόραλης Σχέδια 1934-1994
Κείμενο: Πέγκυ Ζουμπουλάκη, Διονύσης Καψάλης, Ν.Π. Παϊσιος
Σχεδιασμός -Επιμέλεια: Διονύσης Καψάλης
Έκδοση: Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2008
Σελίδες: 309 με 218 έγχρωμες και α/μ φωτογραφίες
ISBN: 978-960-250-406-2

Ειδική τιμή: 40,00€