ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

Τα φαναριώτικα και αστικά στιχουργήματα, ανώνυμα ή επώνυμα ποιήματα και άσματα, αποτελούν οπωσδήποτε το πιο δημοφιλές και ενδεχομένως το μεγαλύτερο κομμάτι της νεοελληνικής λογοτεχνίας της εποχής του Διαφωτισμού. Παρότι από το 1790 και εξής πολλά από αυτά δημοσιεύτηκαν είτε αυτόνομα είτε ενσωματωμένα σε άλλα κείμενα, ή συμπεριλήφθηκαν σε έντυπες ανθολογίες, η πλειονότητά τους παραδίδεται σε χειρόγραφη μορφή. Περιέχονται στις γνωστές "μισμαγιές", "μισμαγιά" ή "καταστιχάκια", χειρόγραφες συλλογές του 18ου και 19ου αιώνα με σύμμικτο, συνήθως, περιεχόμενο. Ένας σημαντικός αριθμός τέτοιων χειρογράφων, περί τα 50, απόκεινται σήμερα σε ελληνικές και ρουμανικές βιβλιοθήκες πλην δυο περιπτώσεων, το υλικό των χειρόγραφων συλλογών είναι ανέκδοτο.

Αντίθετα από το δημοτικό τραγούδι, τα φαναριώτικα τραγούδια και ποιήματα ή στιχουργήματα είναι δημιούργημα ενός περιβάλλοντος και πολιτισμού του άστεως. Πρωτοεμφανίστηκαν στην Κωνσταντινούπολη, πιθανότατα κατά το πρώτο μισό του 18ου αιώνα, και ήδη στο δεύτερο μισό του απαντούν στο ευρύτερο φαναριώτικο περιβάλλον, δηλαδή όχι μόνο στην Πόλη, αλλά και στο Βουκουρέστι και στο Ιάσιο. Από εκεί διαδόθηκαν σε άλλες περιοχές του ελληνόφωνου χώρου, από τη Μικρά Ασία μέχρι τα Επτάνησα, αλλά και στις ελληνικές παροικίες της Διασποράς. Οι ιστορικές προϋποθέσεις της εμφάνισης των φαναριώτικων στιχουργημάτων ως δημιουργημάτων της τέχνης του λόγου και της μουσικής εντοπίζονται στις απαρχές της αστικοποίησης της ελληνικής κοινωνίας, στις συνακόλουθες διαδικασίες εξόδου από τον ιδιωτικό προς τον δημόσιο χώρο και στη διαμόρφωση νέων μορφών κοινωνικότητας. Στην πορεία της νεοελληνικής λογοτεχνίας τα φαναριώτικα στιχουργήματα επέχουν τη θέση ενός πεδίου μετάβασης και άσκησης: εγκαινιάζουν τη μετάβαση από την ανώνυμη στην επώνυμη καλλιτεχνική δημιουργία, δηλώνοντας τη στροφή προς μια νέα θεώρηση της λογοτεχνίας εκ μέρους της ελληνικής κοινωνίας, τη διαμόρφωση νέων όρων γα την καλλιτεχνική δημιουργία και τον ανακαθορισμό της κοινωνικής λειτουργίας της λογοτεχνίας[...]