ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

Στο βιβλίο αυτό επιχειρούνται η εξέταση, η ανάλυση και η ερμηνεία της πραγματικότητας που διαμόρφωναν κάθε φορά οι εξεγέρσεις στην Κύπρο κατά το πρώτο μισό του 19ου αιώνα. 

Για την οθωμανική Κύπρο, το πρώτο μισό του 19ου αιώνα είναι περίοδος μεγάλης αναταραχής, που σημαδεύεται από τέσσερις σημαντικές στιγμές: τη μεγάλη και πολύμηνη εξέγερση του 1804, κυρίως στη Λευκωσία, τα γεγονότα και τις εκτελέσεις του Ιουλίου του 1821, τις τρεις παράλληλες εξεγέρσεις του 1833 και την αναστάτωση του 1840-41 εξαιτίας των διοικητικών μεταρρυθμίσεων που επιχειρήθηκαν. Το βιβλίο αυτό διερευνά τα αίτια και τις αφορμές των ταραχών, το ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο ξέσπασαν και τις αντιδράσεις της τοπικής και της κεντρικής εξουσίας. 

Οι εξεγέρσεις αναλύονται ως ένα είδος διαπραγμάτευσης ανάμεσα σε πολλούς και διαφορετικούς συντελεστές: την Υψηλή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη, τους φορείς εξουσίας του σουλτάνου σε τοπικό επίπεδο (μουσουλμανικούς και χριστιανικούς), τους προξένους ευρωπαϊκών κρατών, και φυσικά τους ίδιους τους εξεγερμένους που προβάλλουν συγκεκριμένα αιτήματα ή αντιδρούν σε ορισμένες πολιτικές. 

Πέρα από την αποκατάσταση της τάξης και την επιστροφή στην όποια οθωμανική κανονικότητα, τα αποτελέσματα αυτών των ταραχών είναι πολυσήμαντα, καθώς επιτρέπουν να αναδειχθεί κάθε φορά η τοπική πραγματικότητα σε σχέση με το ευρύτερο πολιτικό και κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον και να αποκωδικοποιηθεί ο τρόπος με τον οποίο ασκείται, αλλά και αμφισβητείται, η οθωμανική εξουσία στην περιφέρεια της αυτοκρατορίας.

Το βιβλίο αυτό είναι η προσπάθεια ενός ανθρωπολόγου να ανιχνεύσει, με βάση τα εμπειρικά δεδομένα της επιτόπιας έρευνας, τους τρόπους με τους οποίους εμείς οι άνθρωποι αναπαράγουμε, έστω και ασυνείδητα, τις συνθήκες που μας καταπιέζουν. 

Δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο οι Έλληνες θα ’πρεπε να θεωρούν ότι το κριτήριο της «ευρωπαϊκότητας» αποτελεί αναγκαία και αποκλειστική βάση για την αξιολόγηση του δικού τους πολιτισμού. 

Αν δεν πιστεύουμε ότι είναι το αναπόφευκτο πεπρωμένο των μικρότερων λαών να δέχονται χωρίς διαμαρτυρία την υποβάθμισή τους και την περιφρόνησή τους απ’ τις μεγαλύτερες και πιο ισχυρές χώρες, αν δηλαδή δεν αντικρίζουμε μοιρολατρικά την ιεράρχηση των πολιτισμικών αρχών και αξιών την οποία εκμεταλλεύονται οι ηγέτες ορισμένων παντοδύναμων χωρών, πώς και με ποιον τρόπο θα ξεθάψουμε τις δομές και τις διαδικασίες που τους επιτρέπουν να διαιωνίζουν την υπεροχή τους; Θ’ αρχίσουμε με την κριτική ανάλυση της πολιτισμικής οικειότητας και της αναπαραγωγής των σχέσεων ανισότητας στις καθημερινές τελέσεις των κοινωνικών σχέσεων. 

 Αυτό το βιβλίο είναι, πιστεύω, ριζοσπαστικά ανθρωπολογικό. Είναι όμως επίσης –και αυτό μπορεί να ισοδυναμεί με το ίδιο πράγμα– ένα βιβλίο άκρως πολιτικού χαρακτήρα. 

Για να αναδείξει τα αλληλεπικαλυπτόμενα πεδία της κοινωνικής ποιητικής και της πολιτισμικής οικειότητας –μια πρωτότυπη επεξεργασία με την οποία, εμπνευσμένος από το παράδειγμα της Ελλάδας, έβαλε τη σφραγίδα του στην ανθρωπολογική σκέψη– ο Μάικλ Χέρτσφελντ ξεκινάει από το διχασμό ανάμεσα στα επίσημα πρότυπα του εθνικού πολιτισμού και τις εμπειρίες των απλών πολιτών, και μαζί από το παράδοξο που προκύπτει όταν πολλοί απ’ αυτούς απορρίπτουν κανόνες κατοχυρωμένους από το κράτος, αλλά σε στιγμές κρίσης αποδεικνύονται οι πιο πιστοί υπερασπιστές του.

Πώς αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι το περιβάλλον; Μια δυναμική θεώρηση από έναν ειδήμονα της συγκριτικής ανθρωπολογίας, της εξελικτικής θεωρίας και των σχέσεων πολιτισμού, τεχνολογίας και οικολογίας. 

Σύμφωνα με τον Τιμ Ίνγκολντ, η πολιτισμική ποικιλότητα συνίσταται, πρώτα απ’ όλα, στην ποικιλία των δεξιοτήτων. Ούτε έμφυτες, ούτε επίκτητες, αλλά βιολογικές όσο και πολιτισμικές, οι δεξιότητες αναπτύσσονται και ενσωματώνονται στον ανθρώπινο οργανισμό μέσα από την πρακτική και την εκπαίδευση σ’ ένα περίγυρο. Για να εξηγήσουμε τη γέννησή τους μέσα από τη δυναμική της ανάπτυξης, απαιτείται μια οικολογική προσέγγιση, η οποία εντάσσει τους ανθρώπους στο πλαίσιο μιας ενεργητικής εμπλοκής με το συστατικά του περιβάλλοντός τους. 

Τα δοκίμια που συνθέτουν αυτό το βιβλίο επικεντρώνονται στην εξασφάλιση της διαβίωσης, στο νόημα της «κατοίκησης» και στο χαρακτήρα των δεξιοτήτων, συνυφαίνοντας προσεγγίσεις από τα πεδία της κοινωνικής ανθρωπολογίας, της οικολογικής ψυχολογίας, της εξελικτικής βιολογίας και της φαινομενολογίας έτσι όπως δεν είχε ξαναγίνει ποτέ πριν. Το βιβλίο επαναστατικοποιεί τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε τι είναι «βιολογικό» και τι «πολιτισμικό» στους ανθρώπους, τι συνιστά εξέλιξη και ιστορία και τι σημαίνει για τα ανθρώπινα όντα –που είναι ταυτόχρονα οργανισμοί και πρόσωπα– να κατοικούν ένα χώρο. Προσφέρει έτσι μια μοναδική κατανόηση της πρόσληψης του περιβάλλοντος, πολύτιμη όχι μόνο σε ανθρωπολόγους, αλλά και σε βιολόγους, ψυχολόγους, αρχαιολόγους, γεωγράφους και φιλοσόφους.