ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

Η θέα από τη Roca Redonda Δαρβίνος Μέλβιλ Κονραντ (minima 15)
Διονύσης Καψάλης

Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2019, σ. 83
ISBN: 978-960-250-754-4
Τιμή: 11,00€
Τιμή ΜΙΕΤ: 9,90€






Ένα δοκίμιο που πραγματεύεται στιγμιότυπα από το ταξίδι της νεωτερικότητας, ανοίγοντας με το «λαμπρό νέο κόσμο» της Μιράντας από την Τρικυμία του Σαίξπηρ για να κλείσει με τον Γκάτσμπυ του Σκοτ Φιτζέραλντ. Εξετάζοντας την πορεία της νεωτερικής αυτοσυνειδησίας, ο συγγραφέας διαπιστώνει πως «η μαγεία του “νέου κόσμου” παραδίδεται έτοιμη με το απομαγευμένο μέλλον της».

Στον κορμό του δοκιμίου βρίσκονται οι παράλληλες αφηγήσεις δύο εμβληματικών προσωπικοτήτων του 19ου αιώνα: το ταξίδι του πλοίου της βρετανικής αυτοκρατορίας Beagle (1835), στο οποίο επιβαίνει ο νεαρός φυσιοδίφης Κάρολος Δαρβίνος, και το ταξίδι του αμερικανικού φαλαινοθηρικού Acushnet (1841), στο οποίο μέλος του πληρώματος είναι ο εικοσιδυάχρονος Χέρμαν Μέλβιλ. Και οι δύο καταγράφουν αργότερα την εμπειρία τους από την παραμονή τους στα Μαγεμένα Νησιά ή νησιά Γκαλάπαγκος. Τα νησιά αυτά, «όπως τα αναδιευθετεί η επιστημονική περιέργεια του Δαρβίνου και η συγγραφική φαντασία του Μέλβιλ, συστήνονται ως ο ύστατος […] τόπος όπου θα διαδραματιστεί […] η ιλιγγιώδης εκκρεμότητα ανάμεσα στη μαγεία και την απομάγευση. Ο μεν Δαρβίνος θα ανακαλύψει εκεί έναν παράδεισο για να μελετήσει τη φυσική ιστορία, αναπληρώνοντας εν μέρει την απομάγευση του φυσικού κόσμου με την ιδρυτική μαγεία της μελέτης του, ο δε Μέλβιλ το σημείο όπου η επαγγελία του Νέου Κόσμου διαψεύδεται οριστικά. Για τον έναν, τα Γκαλάπαγκος είναι μια αρχή, ένα άνοιγμα στον κόσμο και τη μαγεία της δημιουργίας· για τον άλλον, στοιχειωμένη γη, καταραμένος τόπος».

Ολοκληρώνοντας την περιδιάβασή του στην περιπέτεια του νέου κόσμου στη νεωτερική σκέψη και τη νεωτερική φαντασία, ο Δ. Καψάλης θα σταθεί σ’ ένα τρίτο βλέμμα που συμπληρώνει προοπτικά τα βλέμματα του Δαρβίνου και του Μέλβιλ: είναι το βλέμμα του αφηγητή Μάρλοου, στην Καρδιά του σκότους του Τζόζεφ Κόνραντ, που πέφτει πάνω στις πιο αποτρόπαιες όψεις της αυτοκρατορικής πολιτικής και ιδεολογίας.

Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΑΨΑΛΗΣ γεννήθηκε στην Αθήνα το 1952. Σπούδασε φιλολογία στις ΗΠΑ και στο Λονδίνο. Έχει δημοσιεύσει ποίηση, μελέτες και δοκίμια, μεταφράσεις ποιημάτων και θεατρικών έργων (κυρίως του Σαίξπηρ). Εργάζεται στο ΜΙΕΤ, όπου από το 1999 κατέχει τη θέση του διευθυντή. Είναι επίτιμος διδάκτορας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου από το 2015 και έχει τιμηθεί με το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για το 2017.

Ο Μοντερνισμός του Γκρέκο (minima 13)
Νίκος Χατζηνικολάου

Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2019, σ.176
ISBN: 978-960-250-738-4
Τιμή: 15,00€
Τιμή ΜΙΕΤ: 13,50€

Η Συμμετοχή μας σ' αυτόν τον Πόλεμο (σειρά minima 12)
Hans Jonas

Μετάφραση: Γιώργος Ανδρουλιδάκης
Επίμετρο: Σταύρος Ζουμπουλάκης
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2019, σ.65
ISBN: 978-960-250-741-4
Τιμή: 10,00€
Τιμή ΜΙΕΤ: 9,00€

Πώς διαβάζεις έναν πίνακα ζωγραφικής (Σειρά Μinima 11)
 Louis Marin

Μετάφραση: Αλέξανδρος Δασκαλάκης
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2018, σ.95
ISBN: 978-960-250-729-2
Τιμή: 11,95€
Τιμή ΜΙΕΤ: 10,76€

Τίτλος: Ευαισθησία και ιστορία. Ιστορία και ψυχολογία
Συγγραφέας: Lucien Febvre
Μετάφραση: Μαρία Στεφανοπούλου
Επίμετρο: Ρίκα Μπενβενίστε
Έκδοση: Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2015
Σελίδες: 115
ISBN: 978-960-250-630-1
Τιμή: 9,90 €

Γραμμένα στη δεκαετία του 1930, τα δύο κείμενα που παρουσιάζονται σε αυτό το βιβλίο (το 8ο της σειράς minima) άνοιγαν τότε νέους δρόμους στην ιστορική έρευνα. Σκιαγραφούσαν ένα κεφάλαιο της «ιστορίας των νοοτροπιών», η οποία με τη σειρά της υπηρετούσε τον σκοπό, που είχε θέσει ο Λυσιέν Φεβρ από κοινού με τον Μαρκ Μπλοκ, μιας συνολικής και συνθετικής ιστορίας. Ο Φεβρ οδηγήθηκε στη μελέτη των νοοτροπιών από τις ιστορικές έρευνές του για ατομικές προσωπικότητες όπως ο Λούθηρος, η Μαργαρίτα της Ναβάρρας ή ο Ραμπελαί, και από την προσπάθεια να συσχετίσει διανοητικά και ψυχολογικά φαινόμενα.
Το κείμενο Ιστορία και ψυχολογία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά την άνοιξη του 1938, στον όγδοο τόμο της Encyclopédie française. Το κείμενο Ευαισθησία και ιστορία δημοσιεύτηκε στα Annales το 1941. Στην πραγματικότητα όμως είναι σύγχρονο του άρθρου της Encyclopédie, αφού επαναλαμβάνει εν πολλοίς την ανακοίνωση του συγγραφέα σε θεωρητικό συμπόσιο που έγινε τον Ιούνιο του 1938.
Η «πρωταρχική» για τον ιστορικό μέριμνα, την οποία ο Φεβρ ονομάζει «ψυχολογική», είναι σύμφωνα με τα δικά του λόγια «η μέριμνα να συνδέεις, να συνενώνεις όλες τις υπαρξιακές συνθήκες των ανθρώπων μιας συγκεκριμένης ιστορικής εποχής με το νόημα που οι άνθρωποι της ίδιας εποχής έδωσαν στις ιδέες τους … Διότι τούτες οι υπαρξιακές συνθήκες αφήνουν το αποτύπωμά τους πάνω στις ιδέες, καθώς και πάνω στους θεσμούς και στις λειτουργίες τους». Τα συναισθήματα, εξηγεί ο Φεβρ, δεν αποτελούν μόνον ατομική υπόθεση, αφού επηρεάζουν τις σχέσεις των ανθρώπων, λειτουργούν ως θεσμός ή ως τελετουργία. Οι εκδηλώσεις τους συνδέονται με τον νου και με τη θρησκευτική σκέψη. Η ιστορικότητά τους έγκειται στην ισορροπία ανάμεσα στις
συναισθηματικές και τις διανοητικές ιδιότητες του ατόμου. Η μελέτη των émotions, των συναισθημάτων ή συγκινήσεων, οδηγεί στο υπόβαθρο της ατομικής συνείδησης, σε κάτι που αντιστέκεται στο ρεύμα της αυτοσυγκράτησης που επιφέρει η ανθρώπινη εξέλιξη. Αποδεχόμενος την εξελικτική θεώρηση της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας, ο Φεβρ επισημαίνει τη σταδιακή υποβάθμιση της συναισθηματικής σφαίρας που υποχωρεί καθώς η διανοητική κερδίζει έδαφος μέσω του αυτοελέγχου και της ενδοσκόπησης. Και καλεί τους ιστορικούς να προσδιορίσουν τα νοητικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν σε μια διαδικασία εκλογίκευσης, που κατά την άποψή του χαρακτηρίζει την ιστορία του ατόμου, όπως και των κοινωνιών. Με τις παρατηρήσεις του για την «ιστορική ψυχολογία», ο Φεβρ αναδεικνύει τις ριζικές ασυνέχειες της ψυχολογικής εμπειρίας και επισημαίνει τον κίνδυνο του αναχρονισμού στην περίπτωση που υποτιμηθεί η διαφορετικότητα των νοοτροπιών του παρελθόντος. Μολονότι αναγνωρίζει τις δυσκολίες που συναντά το εγχείρημα της ανασύνθεσης της συναισθηματικής ζωής μιας δεδομένης ιστορικής εποχής, υπογραμμίζει ταυτόχρονα ότι «ο ιστορικός δεν έχει το δικαίωμα να εγκαταλείψει το πεδίο». Θεωρεί άλλωστε αυτά τα εισαγωγικά κείμενά του «μια παρότρυνση, ένα κάλεσμα για την εκπόνηση ερευνών που δεν έχουν γίνει, και που πρέπει να γίνουν».

Ο ΛΥΣΙΕΝ ΦΕΒΡ (1878-1956) είναι Γάλλος ιστορικός, από τους σημαντικότερους ανανεωτές της ιστοριογραφίας του 20ού αιώνα. Δίδαξε Ιστορία των Νεότερων Χρόνων στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου (1919-1933), κατείχε την έδρα της Ιστορίας του Πολιτισμού των Νεότερων Χρόνων στο Κολέγιο της Γαλλίας (1933-1949), ίδρυσε και διηύθυνε το τμήμα Κοινωνικών Επιστημών της École Pratique des Hautes Études του Παρισιού (1948-1956). Συνέβαλε αποφασιστικά στη διεύρυνση των ιστορικών σπουδών εδραιώνοντας τη σχέση τους με τις κοινωνικές επιστήμες. Αμφισβήτησε τον ντετερμινισμό της διπλωματικής ιστορίας των γεγονότων απελευθερώνοντας την έρευνα από την παραδοσιακή ιστορία των ιδεών και κατανοώντας τις μεγάλες ιστορικές μεταβολές με όρους ψυχολογικής εξέλιξης. Εμπνεύστηκε και ίδρυσε με τον Μαρκ Μπλοκ το μαχητικό διεπιστημονικό περιοδικό Annales d’ histoire économique et sociale (1929) και κατ’ επέκταση το ιστορικό ρεύμα της Σχολής των Annales, με στόχο, μεταξύ άλλων, τη μελέτη της ιστορίας των νοοτροπιών και των συναισθημάτων. Ένα μέρος του έργου του συγκεντρώνεται στους τόμους Combats pour l’ histoire (1953) και Pour une histoire à part entière (1962).

Τίτλος: Ο ξένος. Δύο δοκίμια για την εξορία
Συγγραφέας: Richard Sennett
Μετάφραση: Παναγιώτης Σουλτάνης
Επιμέλεια: Γιώργος Διαμάντης
Έκδοση: Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2015
Σελίδες: 145 με 2 α/μ εικόνες
ISBN: 978-960-250-632-5
Τιμή: 10,80 €

Στο βιβλίο αυτό, το 7ο της σειράς minima, παρουσιάζονται δύο δοκίμια που εξετάζουν τι σημαίνει να είσαι ξένος. Το πρώτο ανατρέχει στη Βενετία των αρχών του 16ου αιώνα, τότε που η πόλη γίνεται έδρα μιας παγκόσμιας εμπορικής αυτοκρατορίας. Πολλοί από τους ξένους που η παρουσία τους ήταν αναγκαία για τη διοίκηση αυτής της αυτοκρατορίας ήταν ανεπιθύμητοι στην ίδια την πόλη: Γερμανοί, Έλληνες, Τούρκοι και Εβραίοι –οι Εβραίοι περισσότερο απ’ όλους. Πώς να καταφέρεις να φτιάξεις μια ζωή σε έναν εχθρικό τόπο; Εξιστορώντας τη συγκρότηση του εβραϊκού γκέτο στη Βενετία της Αναγέννησης, ο Σέννετ φωτίζει τους τρόπους με τους οποίους οι Εβραίοι κατάφεραν να δημιουργήσουν εκεί μια πατρίδα. Η περίπλοκη ιστορία τους είναι η ιστορία μιας ομάδας εξορίστων που υπέστησαν τον διαχωρισμό παρά τη θέλησή τους, αλλά έπειτα διαμόρφωσαν νέες κοινοτικές μορφές από αυτή την κατάσταση απομόνωσης και απέκτησαν ένα βαθμό αυτοδιάθεσης στα γκέτο τους. Η εμπειρία τους υπέδειξε έναν βιώσιμο τρόπο σύνδεσης της κουλτούρας και των πολιτικών δικαιωμάτων. Οι Εβραίοι της Βενετίας διέθεταν και δικαιώματα λόγου και χωρικά δικαιώματα, τα οποία εντούτοις δεν τους ενσωμάτωναν στις κωδικοποιημένες λειτουργίες της πολιτείας. Το δεύτερο δοκίμιο αναφέρεται στους ξένους και την ξενότητα σε μια πιο πρόσφατη εποχή. Περιστρέφεται γύρω από τη ζωή του Αλεξάντερ Χέρτσεν, του μεγάλου Ρώσου μεταρρυθμιστή του 19ου αιώνα, ο οποίος πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του εξόριστος στη Βρετανία ή μετακινούμενος από τη μια πόλη της ευρωπαϊκής ηπείρου στην άλλη. Αντί να υποκύψει στη νοσταλγία και τη μεμψιμοιρία, ο Χέρτσεν θέλησε να εμβαθύνει στον εκτοπισμό, και πράγματι τον ενστερνίστηκε ως τρόπο ζωής. Και αυτό ακριβώς τον καθιστά μοντέρνο. Ο ξένος μπορεί να βρει τη βούληση και την ικανότητα να αντλήσει κάτι πολύτιμο από την ίδια την εμπειρία του εκτοπισμού, έστω κι αν η μετανάστευσή του ήταν αρχικά αποτέλεσμα καταναγκασμού. Ίσως μπορέσει πράγματι να έχει μια πιο ευφυή, πιο ανθρώπινη σχέση με την κουλτούρα του απ’ ό,τι αυτός που δεν έχει μετακινηθεί ποτέ, που δεν έχει υποχρεωθεί να σταθμίσει τις διαφορές της μιας κουλτούρας από την άλλη. Ο Χέρτσεν διαπίστωσε έτσι ότι ο εκτοπισμός του από τη Ρωσία είχε δημιουργήσει ένα νέο είδος ελευθερίας στη ζωή του, την ελευθερία που βιώνεται ανεξαρτήτως τόπου.
Ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Ρίτσαρντ Σέννετ γεννήθηκε το 1943 στο Σικάγο και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου και στο Χάρβαρντ. Σήμερα είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (NYU) και στο London School of Economics. Η έρευνά του, συνδυασμός εθνογραφίας, ιστορίας και κοινωνιολογίας, εντάσσεται στην παράδοση του πραγματισμού των Ουίλλιαμ Τζέιμς και Τζων Ντιούι κι εστιάζει σε πεδία όπως η σύγχρονη πόλη και ο αστικός βίος, ο κόσμος της εργασίας, ο δημόσιος και ο ιδιωτικός χώρος, η διαμόρφωση της ατομικής ταυτότητας. Από τα έργα του ξεχωρίζουν τα: The Fall of Public Man, 1977 (Η τυραννία της οικειότητας, Νεφέλη, 1999), The Corrosion of Character, 1998 (Ο ελαστικοποιημένος άνθρωπος, Πεδίο, 2010), The Culture of the New Capitalism, 2006 (Η κουλτούρα του νέου καπιταλισμού, Σαββάλας, 2008), The Craftsman, 2008 (Ο
τεχνίτης, Νησίδες, 2011).