ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

Ο φιλόσοφος Ζαν-Πωλ Σαρτρ (Παρίσι 1905-1980), εξέχουσα μορφή της γαλλικής στρατευμένης διανόησης του εικοστού αιώνα, κύριος εκπρόσωπος του ρεύματος του Υπαρξισμού, σφράγισε με το έργο και την προσωπικότητά του την ταραχώδη μεταπολεμική πνευματική και πολιτική ζωή της Γαλλίας, από το 1945 ως το τέλος της δεκαετίας του ’70. Βαθιά επηρεασμένος από τη φαινομενολογία του Έντμουντ Χούσσερλ και την οντολογία του Μάρτιν Χάιντεγκερ, γράφει στο ξεκίνημά του, τη δεκαετία του 1930, μελέτες για τη θεωρία των συγκινήσεων και τη φαντασία, προοίμιο της ώριμης φιλοσοφικής του πραγματείας Το Είναι και το Μηδέν (1943), ενώ ακολουθεί το επίσης κομβικό Ο Υπαρξισμός είναι Ανθρωπισμός (1946). Η φήμη του οφείλει πολλά στις πολιτικές και συναισθηματικές του περιπέτειες, καθώς και στο πλήθος των ιδεών που συναντάμε στα θεατρικά και λογοτεχνικά του έργα. Για να κατανοήσουμε ωστόσο το ακριβές περιεχόμενο των ιδεών του Σαρτρ και να ερμηνεύσουμε ορθά όσα μάς προτείνει, αξιολογώντας την εγκυρότητα των συλλογισμών του, θα πρέπει να στραφούμε σε γραπτά του όπου εκτίθεται η φιλοσοφική του θεώρηση.

 Τα τέσσερα κείμενα που παρουσιάζονται εδώ συστήνουν τον στοχαστή ως αναγνώστη άλλων δημιουργών. Αποτελούν ορόσημα της δεκαπενταετίας 1932-1947, μετά το τέλος της οποίας ο ώριμος Σαρτρ θα στραφεί εντονότερα και μαχητικότερα προς τον κοινωνικό προβληματισμό και την πολυποίκιλη, ενίοτε αμφιλεγόμενης ορθότητας, πολιτική του δράση. Στο κείμενο για την «Αποβλεπτικότητα» του Χούσσερλ συγκροτεί τη δική του εκδοχή της φαινομενολογίας, σκιαγραφώντας τον αδιάρρηκτο δεσμό ανάμεσα στη συνείδηση και τον κόσμο. Στα δύο δοκίμια για τα μυθιστορήματα του Ουίλλιαμ Φώκνερ Σαρτόρις και Η βουή και η μανία εστιάζει στη συνειδησιακή ροή του πρώτου και στις βιωματικές, μεταφυσικές διαστάσεις της χρονικότητας του δεύτερου. Με την «Καρτεσιανή ελευθερία», κλείνει έναν στοχαστικό κύκλο γύρω από την ανθρώπινη συνείδηση, θέτοντας το ζήτημα της συμβατότητας ανάμεσα στην ελευθερία της σκέψης και την αντικειμενικότητα της αλήθειας. Και στα τέσσερα κείμενα εκφράζεται η αντιπαλότητα του φιλοσόφου προς ό,τι θα αποκαλούσαμε «κουλτούρα της εσωτερικότητας». Για τον Σαρτρ, το μόνο συγκεκριμένο είναι ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος μέσα στις καταστάσεις που βιώνει.

Παρίσι, αρχές της δεκαετίας του 1930. Τρεις νεαροί φίλοι κουβεντιάζουν στο μπαρ Bec de Gaz της οδού Μονπαρνάς πίνοντας κοκτέιλ βερίκοκο. Είναι ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, η Σιμόν ντε Μπωβουάρ και ο φίλος τους Ρεϊμόν Αρόν, που τους ανοίγει τα μάτια σ’ έναν νέο, ριζοσπαστικό τρόπο σκέψης. Δείχνοντας το ποτό του, λέει: «Μπορείς να κάνεις φιλοσοφία μιλώντας γι’ αυτό το κοκτέιλ!»

Ξεκινώντας από μια τέτοια στιγμή έμπνευσης, ο Σαρτρ θα δημιουργήσει τη δική του φιλοσοφία της πραγματικής, βιωμένης ζωής – του έρωτα και της ύπαρξης, της ελευθερίας και του επαναστατικού πυρετού. Μια φιλοσοφία που θα συνεπάρει το Παρίσι και θα σαρώσει τον κόσμο, αφήνοντας το σημάδι της στη μεταπολεμική νεανική κουλτούρα και τις φοιτητικές εξεγέρσεις του 1968, στο φεμινισμό, τα αντιαποικιοκρατικά κινήματα και τους αγώνες για πολιτικά δικαιώματα.

Το Καφέ των υπαρξιστών είναι η ιστορία ενός περιπετειώδους κινήματος στοχαστών και συγγρα- φέων, που ξετυλίγεται από τα σκοτεινά χρόνια της μεσοπολεμικής Γερμανίας μέχρι το αναζωογονημένο μεταπολεμικό Παρίσι και πέρα απ’ αυτό. Μια ιστορία παθιασμένων συναντήσεων, τολμηρών στοχασμών, ερωτικών περιπετειών, δεσμών ζωής αλλά και βίαιων συγκρούσεων ανάμεσα σε φίλους, συνεργάτες, μέντορες και μαθητές: από τον Μάρτιν Χάιντεγκερ, τον Καρλ Γιάσπερς και τη Χάνα Άρεντ μέχρι τον Σαρτρ και την Μπωβουάρ –«τον βασιλιά και τη βασίλισσα του υπαρξισμού»– και τον ευρύτερο κύκλο φίλων και αντιπάλων όπως ο Αλμπέρ Καμύ, ο Μωρίς Μερλώ-Ποντύ ή η Άιρις Μέρντοχ.

Συνυφαίνοντας βιογραφία και σκέψη, η Σάρα Μπέικγουελ μάς ταξιδεύει έτσι στην καρδιά μιας φιλοσοφίας που άγγιξε και άλλαξε την ίδια την ανθρώπινη ζωή αντιμετωπίζοντας τα πιο μεγάλα ερωτήματα: Τι είμαστε και πώς πρέπει να ζούμε; Έχουμε μια καθορισμένη φύση ή μπορούμε να γίνουμε ό,τι διαλέξουμε; Τι σημαίνει να είναι κα- νείς ελεύθερος; Μπορούμε να αλλάξουμε τη ζωή και τον κόσμο μας; Και γιατί αφήνουμε να παύει να μας εκπλήσσει το μοναδικό, ανεπανάληπτο γεγονός της ύπαρξης – ότι είμαστε εδώ, τούτη τη στιγμή, ανάμεσα σε άλλους, σ’ αυτή την άκρη του κόσμου;

(από την παρουσίαση του βιβλίου)