ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

Ο φιλόσοφος Ζαν-Πωλ Σαρτρ (Παρίσι 1905-1980), εξέχουσα μορφή της γαλλικής στρατευμένης διανόησης του εικοστού αιώνα, κύριος εκπρόσωπος του ρεύματος του Υπαρξισμού, σφράγισε με το έργο και την προσωπικότητά του την ταραχώδη μεταπολεμική πνευματική και πολιτική ζωή της Γαλλίας, από το 1945 ως το τέλος της δεκαετίας του ’70. Βαθιά επηρεασμένος από τη φαινομενολογία του Έντμουντ Χούσσερλ και την οντολογία του Μάρτιν Χάιντεγκερ, γράφει στο ξεκίνημά του, τη δεκαετία του 1930, μελέτες για τη θεωρία των συγκινήσεων και τη φαντασία, προοίμιο της ώριμης φιλοσοφικής του πραγματείας Το Είναι και το Μηδέν (1943), ενώ ακολουθεί το επίσης κομβικό Ο Υπαρξισμός είναι Ανθρωπισμός (1946). Η φήμη του οφείλει πολλά στις πολιτικές και συναισθηματικές του περιπέτειες, καθώς και στο πλήθος των ιδεών που συναντάμε στα θεατρικά και λογοτεχνικά του έργα. Για να κατανοήσουμε ωστόσο το ακριβές περιεχόμενο των ιδεών του Σαρτρ και να ερμηνεύσουμε ορθά όσα μάς προτείνει, αξιολογώντας την εγκυρότητα των συλλογισμών του, θα πρέπει να στραφούμε σε γραπτά του όπου εκτίθεται η φιλοσοφική του θεώρηση.

 Τα τέσσερα κείμενα που παρουσιάζονται εδώ συστήνουν τον στοχαστή ως αναγνώστη άλλων δημιουργών. Αποτελούν ορόσημα της δεκαπενταετίας 1932-1947, μετά το τέλος της οποίας ο ώριμος Σαρτρ θα στραφεί εντονότερα και μαχητικότερα προς τον κοινωνικό προβληματισμό και την πολυποίκιλη, ενίοτε αμφιλεγόμενης ορθότητας, πολιτική του δράση. Στο κείμενο για την «Αποβλεπτικότητα» του Χούσσερλ συγκροτεί τη δική του εκδοχή της φαινομενολογίας, σκιαγραφώντας τον αδιάρρηκτο δεσμό ανάμεσα στη συνείδηση και τον κόσμο. Στα δύο δοκίμια για τα μυθιστορήματα του Ουίλλιαμ Φώκνερ Σαρτόρις και Η βουή και η μανία εστιάζει στη συνειδησιακή ροή του πρώτου και στις βιωματικές, μεταφυσικές διαστάσεις της χρονικότητας του δεύτερου. Με την «Καρτεσιανή ελευθερία», κλείνει έναν στοχαστικό κύκλο γύρω από την ανθρώπινη συνείδηση, θέτοντας το ζήτημα της συμβατότητας ανάμεσα στην ελευθερία της σκέψης και την αντικειμενικότητα της αλήθειας. Και στα τέσσερα κείμενα εκφράζεται η αντιπαλότητα του φιλοσόφου προς ό,τι θα αποκαλούσαμε «κουλτούρα της εσωτερικότητας». Για τον Σαρτρ, το μόνο συγκεκριμένο είναι ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος μέσα στις καταστάσεις που βιώνει.

- "Το αισθάνεσθαι είναι αυτή η ζωτική επικοινωνία με τον κόσμο, η οποία μας τον καθιστά παρόντα ως οικείο τόπο της ζωής μας."
- "Μάλλον με το έργο τέχνης μπορεί να συγκριθεί το σώμα παρά με το αντικείμενο φυσικής τάξης."
- "Ο κόσμος δεν είναι εκείνο που σκέφτομαι αλλά εκείνο που ζω, είμαι ανοιχτός στον κόσμο, επικοινωνώ αναμφίβολα μαζί του, αλλά δεν τον κατέχω, είναι ανεξάντλητος."
- "Το αισθάνεσθαι είναι αυτή η ζωτική επικοινωνία με τον κόσμο, η οποία μας τον καθιστά παρόντα ως οικείο τόπο της ζωής μας. Σ' εκείνο οφείλουν την πυκνότητά τους το αντιληπτό αντικείμενο και το αντιλαμβανόμενο υποκείμενο."

Η έκδοση της Φαινομενολογίας της αντίληψης, το 1945, σηματοδότησε την έλευση ενός σημαντικού νέου φιλοσοφικού και διανοητικού ρεύματος στη μεταπολεμική Ευρώπη. Μεταβάλλοντας την κυρίαρχη εικόνα του υπαρξισμού και της φαινομενολογίας της εποχής, έγινε ένα από τα ορόσημα της σκέψης του 20ού αιώνα.

Η Φαινομενολογία της αντίληψης ακολουθεί τη μεγάλη φαινομενολογική παράδοση του Χούσερλ, του Χάιντεγκερ και του Σαρτρ. Παρ' όλα αυτά η συμβολή του Μερλώ-Ποντύ είναι αποφασιστική, καθώς φέρνει αντιμέτωπη αυτή την παράδοση, αλλά και φιλοσόφους όπως ο Ντεκάρτ και ο Καντ, με μια υποτιμημένη διάσταση της ύπαρξής μας: το ζωντανό σώμα και τον κόσμο των φαινομένων. Ο Μερλώ-Ποντύ, χρησιμοποιώντας το παράδειγμα της αντίληψης, φέρνει το σώμα στο προσκήνιο της φιλοσοφίας και υποστηρίζει ότι θα πρέπει να το θεωρούμε όχι ως απλή βιολογική μονάδα, αλλά ως την αρχή που συγκροτεί την ύπαρξή μας και την εμπειρία μας μέσα στον κόσμο.

(Από την παρουσίαση του βιβλίου)