ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

Στη σύγχρονη ελληνική ιστορία από το 1945 έως σήμερα υπάρχει ένα μόνο ζήτημα στο οποίο συνέπεσαν και συμπίπτουν επί της αρχής οι θέσεις όλων των πολιτικών κομμάτων: Η διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών συνεπεία των δύο Παγκοσμίων Πολέμων. Η εμπειρία της γερμανικής Κατοχής υπήρξε τόσο συγκλονιστική για την ελληνική κοινωνία, ώστε επί 75 χρόνια καμία ελληνική Κυβέρνηση, από την ημέρα της απελευθέρωσης έως τις μέρες μας, δεν έχει παραιτηθεί από καμία παράμετρο των ελληνικών αξιώσεων. Στο παρελθόν, ελληνικές Κυβερνήσεις διεκδίκησαν και έλαβαν ένα –πολύ περιορισμένο– τμήμα των γερμανικών οφειλών. Όμως, η ασύμμετρη οικονομική ισχύς Γερμανίας και Ελλάδας, σε συνδυασμό με τις ευρύτερες γεωπολιτικές συγκυρίες, συνέβαλε στη μη ανάληψη ουσιαστικής πρωτοβουλίας για συστηματική οργάνωση της διεκδίκησης των ελληνικών αξιώσεων, καθώς αυτές προσέκρουαν σταθερά στη γερμανική άρνηση για συζήτηση.

Ο συγγραφέας μελέτησε 100.000 σελίδες υπηρεσιακών εγγράφων από το Διπλωματικό και Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών, αλλά και από γερμανικά αρχεία. Από το υλικό αυτό, επιλογή του οποίου δημοσιεύεται για πρώτη φορά στο Παράρτημα του βιβλίου, συντίθεται η εικόνα των επιμέρους φάσεων διεκδίκησης του τρίπτυχου αποζημιώσεις-επανορθώσεις-αποδόσεις, των προσπαθειών των ελληνικών Κυβερνήσεων αλλά και των αδυναμιών τους, έναντι ενός πρώην ηττημένου εχθρού που αναπάντεχα προέκυψε –οικονομικά ισχυρός– σύμμαχος. Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα συνέβαλε στην οικονομική και άρα και κοινωνική ανάκαμψη της Δυτικής Γερμανίας, συμφωνώντας στην αναβολή ρύθμισης του ζητήματος των γερμανικών οφειλών το 1953, όταν το 1990 έφτασε το πλήρωμα του χρόνου, η ενωμένη πια Γερμανία επιδίωξε με τεχνάσματα να αποφύγει τις συνέπειες των νομικών ευθυνών της.

Είναι όμως δυνατόν μια τραυματισμένη σχέση να στηριχθεί σε νέες, στέρεες βάσεις, εάν το κράτος που ευθύνεται για ανείπωτη βία σε βάρος των πολιτών ενός άλλου κράτους, καταστροφή του παραγωγικού του ιστού, λεηλασίες και εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους επιλέγει την κατάθεση στεφάνων και την εκφώνηση λόγων αναγνώρισης της ηθικής ευθύνης του, αρνείται όμως την καταβολή υλικής αποζημίωσης για όσα προκάλεσε;

Παραθέτοντας τα πραγματικά ιστορικά δεδομένα γύρω από το θέμα, ο συγγραφέας επιδιώκει να συνδράμει τον ειλικρινή διάλογο μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας. Ταυτόχρονα, η μελέτη αυτή αποτελεί μία παραίνεση προς το Βερολίνο να αντιληφθεί το μέγεθος του τραύματος που προκάλεσε στην ελληνική κοινωνία ο συνδυασμός της βιαιότητας της γερμανικής Κατοχής και της άρνησης για ειλικρινή αντιμετώπιση του ζητήματος των πολεμικών οφειλών από τη μεταπολεμική Γερμανία.

Η οικονομική εκμετάλλευση της Ελλάδας από τους κατακτητές την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τα ζητήματα του κατοχικού δανείου και των γερμανικών αποζημιώσεων έρχονται τακτικά στη δημοσιότητα τα τελευταία χρόνια.

Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει πρωτογενές υλικό απαραίτητο για όποιον ενδιαφέρεται να διαμορφώσει γνώμη για τα ζητήματα αυτά. Πιο συγκεκριμένα, περιλαμβάνει σε ελληνική μετάφραση τις εμπιστευτικές  απολογιστικές εκθέσεις που υπέβαλαν το 1945 στους προϊσταμένους τους οι επικεφαλής του γερμανικού οικονομικού επιτελείου για την οικονομική διοίκηση του «νότιου προπύργιου του Ράιχ», δηλαδή της Ελλάδας, καθώς και ένα άρθρο του 1943 για τη νομισματική πολιτική Γερμανίας και Ελλάδας, γραμμένο από τον τότε γερμανό Επίτροπο της Τράπεζας της Ελλάδος. Στις εκθέσεις αυτές, ο αναγνώστης θα βρει πληθώρα στοιχείων για το δάνειο που αναγκάστηκε να χορηγήσει η Ελλάδα στις δυνάμεις κατοχής και τους υπολογισμούς των γερμανών αξιωματούχων ως προς το συνεπαγόμενο χρέος της χώρας τους· για τη νομισματική πολιτική που εφαρμόστηκε κατά την Κατοχή και ιδιαίτερα για την προσπάθεια συγκράτησης του πληθωρισμού μέσω των πωλήσεων χρυσού από τους Γερμανούς· καθώς και για τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκαν οι γερμανικές αρχές τη μεγάλη έλλειψη τροφίμων και αντιμετώ­πισαν τον λιμό που έπληξε τον πληθυσμό της κατεχόμενης Ελλάδας.

H εκτενής ιστορική εισαγωγή του Βασίλη Γ. Μανουσάκη εντάσσει την περίπτωση της Ελλάδας στο ευρύτερο πλαίσιο της γερμανικής πολιτικής για την οικονομική εκμετάλλευση της κατεχόμενης Ευρώπης και την υλοποίηση της ιδέας του λεγόμενου «Μείζονος Οικονομικού Χώρου». Παρέχει σημαντικές πληροφορίες για τις οικονομικές συνθήκες της περιόδου, τους συντάκτες των απολογιστικών εκθέσεων και τους έλληνες συνεργάτες τους, καθώς και χρήσιμες διευκρινίσεις για κρίσιμα σημεία των κειμένων και των συνοδευτικών πινάκων.

"H αυτοκτονία του δήμου" αναλύει την ιστορική διαδρομή της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, από το θρίαμβο ως την κατάλυσή της. Στις αρχές της δεκαετίας του '30 οι συνέπειες της διεθνούς ύφεσης προκαλούν ένα ντόμινο εξελίξεων, το οποίο πλήττει και τη γερμανική οικονομία. Απέναντι στην ανάγκη της άμεσης δημοσιονομικής εξυγίανσης, τα πολιτικά κόμματα διχάζονται ως προς τον τρόπο επιμερισμού των βαρών της κρίσης, με αποτέλεσμα να διαλυθεί ο τελευταίος πλειοψηφικός κυβερνητικός συνασπισμός. Το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο της χώρας θέτει σε προτεραιότητα την εφαρμογή ενός προγράμματος αυστηρής λιτότητας, κατά παράκαμψη της Βουλής.

Πράγματι, η συστηματική λήψη έκτακτων οικονομικών μέτρων από τον Πρόεδρο του Ράιχ, βάσει του δικαίου της ανάγκης, ματαιώνει την κοινοβουλευτική αντιπαράθεση και, συνεπώς, προσδίδει στην αποδιάρθρωση του κράτους πρόνοιας μια διάσταση μονοδρόμου. Από τη στιγμή, μάλιστα, που η σοσιαλδημοκρατία αποφασίζει να ανεχθεί τις πρακτικές αυτές με την ψήφο της, τίθεται μοιραία σε κίνηση η διαδικασία διάρρηξης των δεσμών αντιπροσώπευσης ανάμεσα στην κοινωνική πλειοψηφία και το σύνολο των κομμάτων του δημοκρατικού τόξου. Παράλληλα με την ιστορική ανάλυση, το ανά χείρας βιβλίο θέτει σε πρώτο πλάνο τη διαμάχη που συντελείται στο χώρο της συνταγματικής θεωρίας. Η επικράτηση της σκέψης του Carl Schmitt στο πεδίο αυτό νομιμοποιεί τη διαρκή επίκληση μιας κατάστασης εξαίρεσης, η οποία επιφέρει την απαξίωση των συνταγματικών θεσμών και την επιβολή μιας κοινωνικά επώδυνης πολιτικής.

Σε αυτό το οικονομικό, πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο δεν αργεί να προβάλει ως σωτήρας του γερμανικού λαού ένας ορκισμένος εχθρός της δημοκρατίας. Και ο δήμος τον ακολουθεί... 

(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Τίτλος: Η Τέχνη ως Όπλο. Ο Φραντς Ζάιμπερτ και οι "Προοδευτικοί της Κολωνίας"
Συγγραφέας: Μάρτιν Έβερετ
Μετάφραση: Γαλάτουλας Μάνος
Επιμέλεια: Κατσιαούνης Νίκος
Έκδοση: Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων, Αθήνα 2013
Σελίδες: 32
ISBN: 978-960-9797-19-1
Τιμή στο βιβλιοπωλείο μας: 3,18€





Μια αναφορά στον Φραντς Ζάιμπερτ και τους "Προοδευτικούς της Κολωνίας", μια ομάδα ή έναν κύκλο καλλιτεχνών που ακολούθησαν και συμμετείχαν στα ριζοσπαστικά ρεύματα γύρω από τις γερμανικές οργανώσεις των συμβουλιακών κομμουνιστών AAU και ειδικότερα την AAU-E. Οι "Προοδευτικοί της Κολωνίας" είναι πιθανόν η πιο ριζοσπαστική ομάδα καλλιτεχνών που υπήρξε ποτέ.

(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Το 1920, ο ΓΙΟΖΕΦ ΡΟΤ, ο πιο διάσημος γερμανόφωνος ανταποκριτής της εποχής του, έφτασε στο Βερολίνο. Τα άρθρα του για αυτό επηρέασαν μια ολόκληρη γενιά συγγραφέων, ανάμεσά τους και τον Τόμας Μανν. Αντηχούν τους βίαιους κοινωνικούς και πολιτικούς παροξυσμούς που αδιάκοπα απειλούσαν την εύθραυστη Δημοκρατία της Βαϊμάρης.

Ο Ροτ κινήθηκε πίσω από το παραπέτασμα της πιο ξακουστής μητρόπο­λης της εποχής της τζαζ, όπως δεν έκανε κανένας άλλος Γερμανός συγγρα­φέας της εποχής του. Έγινε ο χρονικογράφος της ζωής των κατοίκων της που ήταν ξεχασμένοι από όλους: ανάπηροι του Πρώτου Παγκόσμιου πολέ­μου, Εβραίοι μετανάστες από την Ανατολική Ευρώπη που κατέκλυζαν την πόλη, άστεγοι στα άσυλα, αστοί στα δημόσια λουτρά, όλα τα ανώνυμα πτώ­ματα στα νεκροτομεία, ενώ ταυτόχρονα περιέγραψε τις πιο φαντασμαγορικές όψεις της πρωτεύουσας, τους δημόσιους κήπους και τις μεικτές πισίνες, τα τρένα και τα τραμ, τους ουρανοξύστες και την αναδυόμενη βιομηχανία του θεάματος. Αντιλήφθηκε από τους πρώτους τη διαφαινόμενη απειλή του ναζιστικού κόμματος, που τελικά θα τον οδηγήσει στην αναγκαστική υπερορία.

Γι’ αυτό είχε βαλθεί να χαρτογραφήσει το τοπίο της ηθικής χρεοκοπίας και της απατηλής ομορφιάς της πόλης και να μας δώσει ένα απαράμιλλο πορ­τραίτο της σε μια στιγμή κομβική για την ιστορία της. Ο Ροτ έπιασε το σφυγμό της Ευρώπης αυτών των αβέβαιων ημερών που προηγήθηκαν της μεγάλης κατάρρευσης μιας ηπείρου και του χαμού ενός ολόκληρου πολιτισμού.

Το τελευταίο συγκλονιστικό κείμενο, «Το Auto-da-fé του πνεύματος», γραμμένο το 1933, μιλάει ακριβώς για το κάψιμο των βιβλίων από τους Ναζί έξω από το Ράιχσταγκ και την τραγική θέση των συγγραφέων που καταργήθηκε το έργο τους στη μητρική τους γλώσσα.

Μαζί με την έκδοση διατίθεται δίφυλλο σε ειδικό χαρτί με το τελευταίο κείμενο που έγραψε ο Γιόζεφ Ροτ στις 22 Μαΐου 1939, λίγες μέρες πριν από τον θάνατό του, με τίτλο "Η ΒΕΛΑΝΙΔΙΑ ΤΟΥ ΓΚΑΙΤΕ ΣΤΟ ΜΠΟΥΧΕΝΒΑΛΝΤ".

Από το 1875 μέχρι το 1881, μια αρχαιολογική αποστολή της γερμανικής αυτοκρατορικής κυβέρνησης πραγματοποίησε στην Ολυμπία μια από τις πρώτες ανασκαφές μεγάλης κλίμακας, η οποία αποτέλεσε σημείο καμπής στην πορεία της αρχαιολογίας. Ώς τότε η αρχαιολογία έμοιαζε περισσότερο με κυνήγι θησαυρού. Οι ανασκαφείς της Ολυμπίας, αντίθετα, δημιούργησαν ένα νέο υπόδειγμα επιστημονικών ανασκαφών, φέρνοντας στο φως χιλιάδες αντικείμενα με σκοπό να τα τεκμηριώσουν στο σύνολό τους. 

Την υλοποίηση του εγχειρήματος ανέλαβε το νεοσυσταθέν παράρτημα του αυτοκρατορικού Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στην Αθήνα, και η επιτυχία της αποστολής επέσπευσε την ίδρυση ανάλογων δυτικών αρχαιολογικών ιδρυμάτων στην Ελλάδα. Ωστόσο, οι ανασκαφές προκάλεσαν από την αρχή την αντιπαλότητα της γαλλικής και της ρωσικής διπλωματίας, αλλά και πολιτικές διενέξεις στο Ελληνικό βασίλειο. Για να κατανοηθούν οι ποικιλόμορφες αυτές αντιπαραθέσεις με τρόπο σφαιρικό, χρειάζεται να αναλυθούν οι πολιτικές πλευρές του θέματος. Μέχρι σήμερα, η βιβλιογραφία έχει βασίσει την κρίση της στο ότι οι όροι της ανασκαφής δεν περιείχαν ρητά την παραχώρηση πρωτότυπων ευρημάτων στους Γερμανούς. Σύμφωνα με άλλες απόψεις όμως, επρόκειτο για τις πρώτες ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα στη βάση μιας διακρατικής σύμβασης, με στόχο να παρακαμφθεί ή και να καταστρατηγηθεί η αυστηρή αρχαιολογική νομοθεσία της χώρας - δίχως όμως και να παραβιαστεί εξόφθαλμα.

 Στην παρούσα μελέτη επιχειρείται η αναπαράσταση μιας πολυσήμαντης ιστορίας στην οποία εμπλέκονται η αρχαιολογία και ο πολιτισμός με την πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις, σε ένα πλαίσιο που επικαθορίζεται από τις άνισες σχέσεις ισχύος μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών. Αναλύεται η συμπεριφορά των πολιτικών και των αρχαιολόγων που διαμόρφωσαν τους όρους των ανασκαφών, καθώς και του Τύπου ο οποίος παρουσίασε και διαμόρφωσε την εικόνα τους. Επίσης, αναλύονται οι θεσμικές, πολιτικές και διεθνοπολιτικές συνθήκες στις οποίες αναπτύχθηκε αυτή η συμπεριφορά. Ανάμεσα στις ιστορικές πηγές της μελέτης ξεχωρίζει ο φάκελος των διαπραγματεύσεων της σύμβασης, που σώζεται μόνο στην Ελλάδα, και ο οποίος δεν έχει αξιοποιηθεί ώς τώρα από την ξενόγλωσση βιβλιογραφία.