ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

Με καθημερινά, απλά υλικά, από κείνα που προσπερνούμε αγνοώντας τα, από κείνα που συναντούμε στα δάση το φθινόπωρο, στις παραλίες το καλοκαίρι, στους αγρούς την άνοιξη, στις άκρες των δρόμων ή στις αυλές των σπιτιών, η Φοίβη κάνει τέχνη. Γιατί εάν -πέρα από θεωρητικούς και επιστημονικούς ορισμούς- τέχνη είναι η ανάταση ψυχής, η αισθητική, η δημιουργία, η φαντασία, η ευαισθησία και η δεξιοτεχνία, τότε όλα αυτά μαζί σε απόλυτη αρμονία, συνυπάρχουν στο έργο της.

Ένας πίνακας της Φοίβης μπορεί να είναι μια όμορφη εικόνα, μπορεί να είναι και ένα ολόκληρο παραμύθι. Ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιεί τα φύλλα, τους ανθούς, τα κοτσάνια, δίνει σε όλα αυτά τα "ευτελή" υλικά μια ονειρική διάσταση, που ξεπερνά τα συνήθη και τα τετριμμένα. Με τρόπο πρωτότυπο, αποδεικνύει ότι η τέχνη βρίσκεται γύρω μας, μέσα μας, αποτελεί μέρος της ζωής μας. Αρκεί να έχουμε την ευαισθησία να την ανακαλύψουμε. Αυτό ίσως είναι το σημαντικότερο μήνυμα που μπορούμε να κρατήσουμε από τις δημιουργίες της: Ότι εν τέλει η ζωή είναι τέχνη.

Η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη αποφάσισε την παρούσα έκδοση για δύο λόγους. Πρώτον για την αδιαμφισβήτητη, με κάθε κριτήριο, καλλιτεχνική της αξία. Και δεύτερον, γιατί θεωρεί ότι μια τέτοια έκδοση συμβάλλει με τρόπο άμεσο στην εμπέδωση του αξιώματος: Αναζητείστε την τέχνη στη ζωή ή την ζωή στην τέχνη.

(Από τον πρόλογο της Αριστέας Τ. Πλεύρη)

Η σειρά ΑΦΕΛΙΑ έχει ως στόχο να παρουσιάσει θεματικές ενότητες από το Φωτογραφικό Αρχείο του ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ. Η επιλογή των θεμάτων και των φωτογραφιών αντικατοπτρίζει το χαρακτήρα της συλλογής, που εκτείνεται χρονικά από τα μέσα του 19ου μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα και έχει στον πυρήνα της οικογενειακά και προσωπικά αρχεία. Από αυτόν το θησαυρό της καθημερινής και εφήμερης φωτογραφίας αναδύονται όλες οι πτυχές του οικείου ή δημόσιου βίου, με άλλα λόγια της ζωής του ανθρώπου.

Στην εισαγωγή της, η Ελιάνα Χουρμουζιάδου σημειώνει μεταξύ άλλων ότι ορισμένες από τις φωτογραφίες που περιλαμβάνονται σε αυτή την έκδοση «ανήκουν στο αρχείο του ίδιου του φωτογράφου, άλλες βρέθηκαν σε οικογενειακά αρχεία, και άλλες είχαν αγοραστεί από συλλέκτες (όπως ο Διονύσης Φωτόπουλος). Η επιλογή έγινε κυρίως με αισθητικά ή ανθρωπολογικά κριτήρια και με προφανή στόχο να συνθέσει έναν όσο το δυνατόν πιο απολαυστικό οδηγό στους τρόπους με τους οποίους οι νύφες πόζαραν στον φακό, σχεδόν από την πρώτη στιγμή που η φωτογράφηση έγινε προσιτή στο ευρύ κοινό. Ανάμεσα στην παλαιότερη φωτογραφία, που χρονολογείται γύρω στο 1870, και την πιο πρόσφατη, που μας έρχεται από τη δεκαετία του 1960, μεσολαβεί περίπου ένας αιώνας. Η διασπορά τους ανά την υφήλιο είναι εντυπωσιακή. Από τους γάμους για τους οποίους γνωρίζουμε τον τόπο τέλεσης οι μισοί έγιναν εκτός ελλαδικού χώρου: Κωνσταντινούπολη, Ικόνιο, Αλεξάνδρεια, Κάιρο, Βηρυττός, Λευκωσία, Παρίσι, Λονδίνο, ΗΠΑ, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Κεϋλάνη (γάμος αυτοχθόνων στο κτήμα της ελληνικής οικογένειας Ζαρίφη). Οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους έλαβαν χώρα στην Αθήνα, ενώ από έναν γάμο έχουμε στη Θεσσαλονίκη, την Καβάλα, τον Βόλο, τον Μούδρο της Λήμνου (όπου το μυστήριο τελείται επί του θωρηκτού “Αβέρωφ”) και σε ένα αταύτιστο χωριό της Μακεδονίας (γάμο τον οποίο απαθανάτισε ένας άγνωστος Γάλλος αξιωματικός ή στρατιώτης την περίοδο του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου). Τέλος, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, αλλά και τη διαίσθησή μας, αποκομίζουμε την εντύπωση ότι οι φωτογραφίες αυτές συνθέτουν ένα –ατελές σίγουρα- κοινωνικό μωσαϊκό: λαϊκά στρώματα, ολόκληρο το φάσμα της αστικής τάξης, προσωπικότητες, όπως ο Αλεξάντερ και η Αμαλία Φλέμινγκ ή η Διδώ Σωτηρίου, πολιτικοί, όπως ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος, γόνοι γνωστών οικογενειών, όπως η Δέσποινα Γεωργίου Στρέιτ, που παντρεύτηκε τον Ιωάννη Μαρίνου Γερουλάνο, μέχρι εστεμμένοι, όπως ο πρίγκιπας Γεώργιος της Ελλάδος και η Γαλλίδα πριγκίπισσα Μαρία Βοναπάρτη. Συνήθως οι νεόνυμφοι στέκονται απέναντι στον φακό φορώντας σαν μάσκα τη σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζουν την προοπτική του έγγαμου βίου. Κάτω από τη μάσκα αυτή κρύβονται ακόμη και οι πλέον επιφανειακές σκέψεις τους, πολύ περισσότερο όμως οι ειδικές συνθήκες της εκάστοτε γαμήλιας ένωσης: οι χαρές αλλά και οι δυσκολίες, οι προσδοκίες αλλά και οι βιοτικές μέριμνες στις οποίες ο γάμος δεν θα δώσει λύση. Πρόκειται για κατεξοχήν αινιγματικές φωτογραφίες. […]

Η γαμήλια φωτογραφία καταγράφει και διασώζει μια εντελώς ειδική στιγμή στη ζωή του ανθρώπου. Είναι κατεξοχήν η φωτογραφία όπου φοράμε τα καλά μας και παραμερίζουμε την καθημερινότητα –η δημόσια εικόνα ενός ιδιωτικού γεγονότος. Έτσι, μπορεί να λειτουργήσει μόνο συμπληρωματικά στα τεκμήρια για την ιστορική συγκυρία και την καθημερινή διαβίωση».

Οι εικόνες του φωτογραφικού αρχείου του ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, που περιλαμβάνει αυτή η έκδοση, δείχνουν τον καλλιτέχνη στον χώρο της δουλειάς του. Όπως σημειώνει στην εισαγωγή του ο Κώστας Ιωαννίδης, στον χώρο του εργαστηρίου και μέσα από την τριβή με σχέδια, υλικά, εργαλεία, ιδέες και ανθρώπους, κυοφορείται και συμβαίνει το θαύμα της καλλιτεχνικής δημιουργίας. «Εκεί έρχονται οι λίγοι εκλεκτοί, φίλοι, καλλιτέχνες, πάτρονες, για να παραστούν σε μέρος της διαδικασίας ή να δουν πρώτοι απ’ όλους το τελικό αποτέλεσμα». Το εργαστήρι δεν είναι μόνον χώρος δημιουργίας αλλά και συνάντησης καλλιτεχνών, αξιολόγησης, ανταγωνισμού ή αλληλοαναγνώρισης. Το εργαστήρι είναι επίσης χώρος συγκέντρωσης, μόνωσης, περισυλλογής ή ακόμη και χώρος διδασκαλίας. Είναι ένας χώρος κλειστός για τους πολλούς, στον οποίο κινούνται κυρίως οι ειδικοί, οι ζωγράφοι, οι γλύπτες και οι βοηθοί τους. Οι επιφανείς παραγγελιοδότες εκμεταλλεύονται ενίοτε τη θέση τους για να διεισδύσουν στο άδυτο. Ανθρώπινες σχέσεις αναπτύσσονται με αφετηρία έναν κόσμο αναπαραστάσεων. Οι φωτογραφίες του αρχείου του ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο και απαθανατίζουν στιγμιότυπα από τις σπάνιες επισκέψεις φωτογράφων στα άδυτα του εργαστηρίου ζωγράφων ή γλυπτών. Μπροστά στον φωτογραφικό φακό ποζάρουν οι Φρίξος Αριστεύς, Νικηφόρος Λύτρας, Θωμάς Θωμόπουλος, Γεώργιος Ροϊλός, Κώστας Δημητριάδης, Κωστής Παρθένης, Γιάννης Κεφαλληνός, Γεώργιος Ιακωβίδης, Θάλεια Φλωρά-Καραβία, Φωκίων Ρωκ, Μιχάλης Τόμπρος, Γιώργος Γουναρόπουλος, Θωμάς Φανουράκης, Γιώργος Σικελιώτης, Γιάννης Μιγάδης, Γιάννης Τσαρούχης, Σπύρος Βασιλείου, Γιώργος Μανουσάκης, Μίνως Αργυράκης, Γιάννης Μόραλης, Γιώργος Μαυροΐδης, Χρήστος Καπράλος, Μανώλης Νουκάκης, Ανδρέας Νομικός, Ναταλία Μελά, Κώστας Τσόκλης και Θόδωρος.