ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

«...Τα κριτήρια που καθόρισαν την επιλογή των εκατό -γενικών και περιφερειακών- χαρτών του ελληνικού χώρου και των αντίστοιχων διαφοροποιημένων εκδοχών και παραλλαγών τους, από συνολικό αριθμό 5.500 περίπου, ήταν: αφενός η βαρύνουσα επιστημονική και ιστορική σημασία και πρωτοτυπία των συγκεκριμένων χαρτών και η συνακόλουθη επίδρασή τους στη περαιτέρω χαρτογράφηση του ελληνικού χώρου και αφετέρου τα τυχόν ιδιαίτερα διακοσμητικά γνωρίσματα και στοιχεία που τους προσδίδουν ξεχωριστή και, συχνά, εντυπωσιακή καλλιτεχνική αξία. Θα πρέπει, επιπρόσθετα, να σημειωθεί ότι στην επιλογή των χαρτών συνεκτιμήθηκε αναπόφευκτα η σπανιότητά τους και οπωσδήποτε, σε κάποιο βαθμό, η αγοραστική αξία τους, αν και το τελευταίο αυτό κριτήριο δεν συνδυάζεται πάντοτε κατ' ανάγκη με τα υπόλοιπα. Να επισημάνουμε ακόμη ότι, παράλληλα με τα ως άνω βασικά κριτήρια επιλογής, έγινε προσπάθεια ώστε οι χάρτες να αντικατοπτρίζουν ένα κατά το δυνατόν ευρύτερο φάσμα της χαρτογραφικής παραγωγής: Πρώτον από τη σκοπιά της εκάστοτε χρονικής περιόδου και της αντίστοιχης εθνικής χαρτογραφικής σχολής που ανήκουν. Δεύτερον από πλευράς τυπογραφικής μεθόδου, ξυλογραφία ή εγχάρακτη χαλκογραφία, δεδομένου ότι η λιθογραφία υπερβαίνει τα χρονικά όρια του λευκώματος. Και τρίτον, από την άποψη της κατηγορίας κάθε χάρτη ανάλογα με το αντικείμενό του (σύγχρονος, ιστορικός, ναυτικός, θρησκευτικός, πολεμικός κ.λπ.)...»

(από τον πρόλογο του βιβλίου)

Είναι γνωστή η ρήση του Αϊνστάιν: «Μόνο δύο πράγματα είναι άπειρα: το σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία, και ως προς το σύμπαν διατηρώ κάποιες αμφιβολίες». Ο Τσιπόλλα επίσης διατύπωσε τους περίφημους πέντε νόμους για την ηλιθιότητα. Αστειεύονταν και οι δύο. Άλλωστε, δεν αναφέρoνταν σε κάποια μορφή αδυναμίας για ορθή νόηση, αλλά στο πόσο επιρρεπείς είμαστε στο να ολισθαίνουμε από το λογικό στο παράλογο. Κάθε πράξη μας έχει κάποιο αίτιο. Απαιτεί όμως και κάποια δικαιολόγηση. Εκείνο που μετρά είναι η διαφορά μεταξύ δικαιολόγησης και αιτιολόγησης. Όταν η διαφορά είναι θετική, η πράξη μας είναι λογική· όταν είναι αρνητική, η πράξη μας είναι παράλογη. 

Το βιβλίο στηρίζεται σ’ αυτόν τον κάπως αυθαίρετο ορισμό. Μια απόρροια του ορισμού είναι ότι όλοι μας είμαστε πότε λογικοί και πότε παράλογοι, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο. Άλλη απόρροια του ορισμού είναι ότι κάτι μπορούμε να κάνουμε σχετικά με την πορεία μας πάνω στη λεπτή γραμμή που ενώνει τη λογική με τον παραλογισμό. Αυτός είναι λοιπόν και ο σκοπός του βιβλίου. Παρεκκλίνοντας από τη σκωπτική διάθεση του Αϊνστάιν και του Τσιπόλλα, το βιβλίο καλεί τον αναγνώστη σε μια εξερεύνηση των ολισθημάτων της λογικής, και επιχειρεί να τον εφοδιάσει με απλά εργαλεία για την αποφυγή τους.

Με την «Ιογενή πνευμονία», κείμενο του Ζήσιμου Λορεντζάτου (1915–2004) που πρωτοκυκλοφόρησε το 2016 εκτός εμπορίου ως «Αντί ευχών», εγκαινιάζεται η νέα σειρά του ΜΙΕΤ «Αρχειοθήκη», η οποία θα περιλάβει αδημοσίευτα κείμενα (πεζά, ποιήματα, ημερολόγια, μαρτυρίες, επιστολές κ.ά.) που απόκεινται στα αρχεία του ΕΛΙΑ / ΜΙΕΤ καθώς και σε ιδιωτικά αρχεία. Στόχος της σειράς είναι να φέρει στο φως κείμενα άλλοτε κρυμμένα σε οικογενειακά αρχεία και άλλοτε προσιτά μόνο σε προϊδεασμένους ερευνητές.

Για το ιδιόμορφο αυτό γραπτό του Λορεντζάτου, που βρέθηκε στο αρχείο Λορεντζάτου του ΕΛΙΑ / ΜΙΕΤ και το οποίο μετέγραψε η Σοφία Μπόρα, σημειώνουμε, ενδεικτικά, από το Υστερόγραφο του Σταύρου Ζουμπουλάκη: «Το ανέκδοτο τούτο κείμενο, που αφηγείται μια προσωπική περιπέτεια υγείας, μπορεί να ξενίσει τον σταθερό αναγνώστη του συγγραφέα του. Ο Λορεντζάτος δεν ήταν εξομολογητικός, δεν μιλούσε για την ιδιωτική του ζωή ούτε καν στις φιλικές συναναστροφές. Τον ενοχλούσε πολύ και η παραμικρότερη ακόμη παρείσφρηση ιδιωτικών στοιχείων στη λογοτεχνία [...] Τη ζωή σου τη ζεις, δεν τη γράφεις, έλεγε και ξανάλεγε ο Λορεντζάτος, αυτό που γράφεις είναι μελέτες. Το να γράψει για τη ζωή του αποτελούσε, για εκείνον, ούτε λίγο ούτε πολύ, παρασπονδία».

Στις μετρημένες παρασπονδίες του, ο ίδιος ο Λορεντζάτος συγκαταλέγει «μια απόπειρα να περιγράψω (από αγάπη και μόνο για το μέρος) τη θαλασσινή γωνιά που γνωρίζω από τα παιδικά μου χρόνια και όπου κουβαλιέμαι ακόμα και πηγαίνω προσκυνητής στο νησί απ’ όπου κατάγομαι». Και παρόλο που ο συγγραφέας προσπαθεί να σβήσει τα προσωπικά στοιχεία από την αφήγησή του, είναι ολοφάνερο πως η περιπέτεια υγείας και η υπαρξιακή διαδρομή που τη συνοδεύει διαδραματίζονται στο νησί της καταγωγής του, την Κεφαλονιά.

Πολλοί από τους Έλληνες που ταξίδεψαν τον Δεκέμβριο του ’45 στο Παρίσι δεν έγιναν γνωστοί με το έργο τους ή τη δράση τους, και για κάποιους γνωρίζουμε ελάχιστα. Αλλά ήταν αρκετοί εκείνοι που διέπρεψαν στη Γαλλία, στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο, αλλάζοντας με τα έργα τους την πορεία της σκέψης, των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών. Μετά από καιρό, με τη Μεταπολίτευση, όταν επέστρεψαν και οι τελευταίοι που δίσταζαν τα προηγούμενα χρόνια, καλλιεργήθηκε ένας μύθος: εκείνος μιας γενιάς που ταξίδεψε με ένα εξίσου μυθικό και λίγο εξωτικό πλοίο, το Ματαρόα, σε έναν κόσμο δημιουργίας και αναγέννησης των ιδεών.

Αυτός ο μύθος εξακολουθεί να συναρπάζει, όπως φαίνεται μέσα από τα σχετικά βιβλία και τις εκθέσεις που βασίζονται στην αφηγηματική ροή, τις αναμνήσεις και τα συναισθήματα. Έχουν όμως κλείσει 70 χρόνια από τον πλου του Ματαρόα και ήρθε ο καιρός να δώσουμε στην αφήγηση αυτή μια κριτική και ιστορική διάσταση, που θα πλουτίσει τις μαρτυρίες με τεκμήρια και ερμηνευτικές προσεγγίσεις. Στο βιβλίο αυτό θα βρει κανείς, μεταξύ άλλων, μελέτες για τους φιλοσόφους, τους αρχιτέκτονες, τους νομικούς, τους γλύπτες και τις συγγραφείς του Ματαρόα, που διέπρεψαν με τα έργα τους τα επόμενα χρόνια, καθώς και πολύτιμο αρχειακό υλικό για το ταξίδι και τους επιβάτες του.

Η ζωή όλων μας υπόκειται σε περιορισμούς χώρου και χρόνου, σε δεσμευτικά όρια από τα οποία προκύπτει ένα ιδιαίτερο είδος προβλημάτων. Τι πρέπει να κάνουμε ή να αφήσουμε ανολοκλήρωτο σε μια μέρα ή σε ολόκληρη τη ζωή μας; Πόση ακαταστασία πρέπει να αποδεχτούμε; Ποια ισορροπία μεταξύ νέου και γνώριμου προσφέρει τη μεγαλύτερη ικανοποίηση; Αν και τα διλήμματα αυτά φαίνονται αποκλειστικά ανθρώπινα, ωστόσο δεν είναι. Οι υπολογιστές, όπως κι εμείς, διαθέτουν περιορισμένο χώρο και χρόνο, κι έτσι οι επιστήμονες υπολογιστών έχουν παλέψει με τέτοια προβλήματα για πολλές δεκαετίες. Και οι λύσεις που έχουν βρει έχουν να μας διδάξουν πολλά.

Σε ένα συναρπαστικά διεπιστημονικό έργο, οι Μπράιαν Κρίστιαν και Τομ Γκρίφφιθς δείχνουν πώς οι αλγόριθμοι που έχουν αναπτυχθεί για τους υπολογιστές μπορούν να ξεδιαλύνουν και κάποια χαρακτηριστικά ανθρώπινα ερωτήματα. Εξηγούν πώς να βελτιώσουμε τη διαίσθησή μας και πότε να αφήνουμε τα πράγματα στην τύχη, πώς να αντιμετωπίζουμε τις πολυάριθμες επιλογές που μας κατακλύζουν και πώς να συνδεόμαστε καλύτερα με τους άλλους. Από την εύρεση συντρόφου μέχρι την εύρεση μιας θέσης παρκαρίσματος, από την οργάνωση της αλληλογραφίας μας μέχρι τη διαχείριση του χρόνου μας, η Αλγοριθμική τέχνη των αποφάσεων μεταμορφώνει τη σοφία της επιστήμης υπολογιστών σε στρατηγικές της καθημερινής ζωής.

Στην Αθήνα των κλασικών χρόνων, τον πολίτη και την πόλιν τούς συνδέει ένας δεσμός ζωτικός: η συλλογικότητα προστατεύει το άτομο και διαμορφώνει τις ευρύτερες προϋποθέσεις ώστε αυτό να ευημερήσει, και το άτομο στηρίζει και προάγει την ευημερία της συλλογικότητας. Η φιλοπατρία, η έννοια του χρέους, η φιλοτιμία, μα και η υστεροφημία, είναι στοιχεία που συγκροτούν μεταξύ άλλων το πολιτειακό ιδεώδες του Αθηναίου και προβάλλονται συστηματικά στον δημόσιο λόγο των φιλοσόφων, των ρητόρων και των πολιτικών.

Πώς όμως το ατομικό συμφέρον συμβιβάζεται με αυτό το πολιτειακό ιδεώδες; Πώς η πόλη διαχειρίζεται τους πολίτες της που προτάσσουν αυτό το συμφέρον έναντι του συλλογικού, και είτε βρίσκουν τρόπους για να αποφύγουν να πολεμήσουν για την πόλη είτε δείχνουν δειλία στη μάχη είτε, αν είναι πλούσιοι, προσπαθούν να αποκρύψουν την περιουσία τους ώστε να μην επωμιστούν οικονομικά βάρη υπέρ του δήμου; Ποιες κοινωνικές εντάσεις δημιουργεί ο ιδιοτελής ατομικισμός σε μια δημοκρατική πολιτική κοινωνία όπου η εξουσία ασκείται από τον λαό; Και πώς η νεογέννητη δημοκρατία προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην πειθώ και στον καταναγκασμό; Εξετάζοντας με πρωτότυπο τρόπο την κακή πολιτειακή συμπεριφορά τόσο ως κοινωνική πραγματικότητα όσο και ως ιδέα στην Αθήνα των κλασικών χρόνων, τον 5o-4o αι. π.Χ., το βιβλίο συμβάλλει σε μια βαθύτερη εξοικείωση με την αρχαία αθηναϊκή κοινωνία, θίγοντας ένα ζήτημα που παραμένει ουσιώδες ακόμα και για τις σύγχρονες νεωτερικές δημοκρατίες.

Ο Matthew R. Christ είναι καθηγητής και διευθυντής του Τμήματος Κλασικών Σπουδών και συνεργαζόμενος καθηγητής του Τμήματος Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα των ΗΠΑ. Έχει δημοσιεύσει, μεταξύ άλλων, τις μελέτες The Litigious Athenian (The Johns Hopkins University Press, 1998) και Τhe Limits of Altruism in Democratic Athens (Cambridge University Press, 2012).

Αφορμή για την έκθεση στάθηκε η συμπλήρωση εκατό ετών από τη γέννηση του σημαντικού καλλιτέχνη της σκηνής Αλέξη Σολομού (1918-2012). Παρουσιάζονται σχέδια και σκίτσα του, μακέτες σκηνογραφίας και κοστουμιών, βιβλία σκηνοθεσίας και άλλα έγγραφα και τεκμήρια από τη μακρόχρονη πορεία του στο θέατρο. Το υλικό της έκθεσης προέρχεται κυρίως από το αρχείο του Αλέξη Σολομού, που απόκειται στο ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ. Συμπληρωματικό υλικό παραχωρήθηκε από τις κόρες του Αλέξη Σολομού, δωρήτριες του αρχείου του, Νίνια Κασσαβέτη και Αλεξάνδρα Σολομού. Με την ευκαιρία της έκθεσης θα κυκλοφορήσει ομώνυμη έκδοση, με κείμενα και πλούσιο εικονογραφικό υλικό.

Διάρκεια έκθεσης:
13 Δεκεμβρίου 2018 έως 16 Φεβρουαρίου 2019

Ώρες λειτουργίας:

Δευτέρα και Τετάρτη, 9.30 π.μ. - 3.30 μ.μ.

Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή, 9.30 π.μ. - 8.00 μ.μ.,

Σάββατο, 10.00 π.μ. - 5.00 μ.μ.

Τηλ. επικοινωνίας:
210 3614 143 & 210 3234 267

Περί ψυχής και παιδείας. Επίλεκτα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας
Κων/νος Δεσποτόπουλος / Κυριακή Ξυλά / Πολυάνθη Τσίγκου

Κύριο έργο της παιδείας είναι η διάπλαση της ανθρώπινης προσωπικότητας προς ανάπτυξη αισθαντικότητας και νοημοσύνης, έλλογης θεληματικότητας και στερεής ηθικότητας, ιδιοτήτων συστατικών αληθινής ελευθερίας, του εξαίσιου αυτού ανθρώπινου χαρίσματος. Εύλογα και ονομάζεται η παιδεία στο κύριο έργο της ανθρωπιστική. Πρώτο μέλημα της παιδείας είναι δηλαδή να διαπλάσει τον άνθρωπο καθ’ εαυτόν ως κάτι αυτάξιο και να τον καταστήσει ικανό για το «ζην» και το «ευ ζην», να κατεργασθεί άρα τον σωματο-ψυχικό δυναμισμό του με την πλαστουργική δύναμη των αγαθών του πολιτισμού.
Κωνσταντίνος Ι. Δεσποτόπουλος

Με την έκδοση Περί ψυχής και παιδείας ολοκληρώνεται η τριλογία των εκπαιδευτικών βιβλίων υπηρετικών της ανθρωπιστικής παιδείας, με πρώτο το Περί της πολιτικής και δεύτερο το Περί ανθρώπου και ηθικής. Η σειρά αυτή, καρπός συνεργασίας του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης και του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Προαγωγής της Ανθρωπιστικής Παιδείας, υπήρξε όραμα του αείμνηστου καθηγητή Κωνσταντίνου Ι. Δεσποτόπουλου και έχει ως σκοπό να προσφέρει στους αναγνώστες μια εικόνα κατά το δυνατόν εύληπτη και σαφή για την εξέλιξη της αρχαιοελληνικής σκέψης σχετικά με καίρια θέματα που απασχολούν τον σύγχρονο άνθρωπο.

Όπως και οι δύο προηγούμενοι, ο τόμος αυτός περιλαμβάνει αποσπάσματα έργων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στο πρωτότυπο με παράθεση μετάφρασης και σχολιασμού. Στο «Περί ψυχής» μέρος ανθολογούνται κείμενα τα οποία επελέγησαν με στόχο να προβληθούν οι προβληματισμοί και οι απόψεις των αρχαίων στοχαστών σχετικά με το μεγάλο θέμα της ψυχής: τι είναι ψυχή, αν είναι θνητή ή αθάνατη, από ποια και πόσα μέρη συνίσταται, ποιες είναι οι λειτουργίες και οι ιδιότητές της, αν όλα τα έμβια όντα διαθέτουν ψυχή, ποια η τύχη της ψυχής μετά το θάνατο του σώματος και τέλος πώς, με την άσκηση της φιλοσοφίας και τον φιλοσοφικό έρωτα, η ψυχή οδηγείται στην αρετή, επιτυγχάνεται δηλαδή η αληθινή παιδεία. Έτσι συνδέεται το θέμα της ψυχής με το θέμα της παιδείας, που αποτελεί το επίκεντρο του δεύτερου μέρους «Περί παιδείας». Το δεύτερο αυτό μέρος βασίζεται σε υλικό επιλεγμένο και επεξεργασμένο κυρίως από τον Κωνσταντίνο Ι. Δεσποτόπουλο. Δυστυχώς ο θάνατός του δεν επέτρεψε την ολοκλήρωση αυτής της ενότητας, που, αν και υπολείπεται της πρώτης σε όγκο και διεξοδικότητα, περιλαμβάνει αποσπάσματα που αφορούν θέματα για την παιδεία σημαντικά, καθώς και προσωπικές απόψεις του εκλιπόντος Ακαδημαϊκού για το μεγάλο αυτό θέμα. Η επεξεργασία, οι πρόσθετες επεξηγήσεις και τα σχόλια στο τμήμα αυτό του βιβλίου έγιναν, με σεβασμό στις απόψεις και στο πνεύμα του Κωνσταντίνου Ι. Δεσποτόπουλου, από τις φιλολόγους και στενές συνεργάτριές του Κυριακή Ξυλά και Πολυάνθη Τσίγκου, οι οποίες είχαν και τη γενική επίβλεψη της έκδοσης.