ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

Κυκλοφόρησε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης ο 15ος τόμος του Κονδυλοφόρου με δεκαπέντε συνεργασίες, που εκτείνονται σε 280 σελίδες.

Ο τόμος ανοίγει με ένα βαθύ, προσωπικό κείμενο του Κυριάκου Τσαντσάνογλου για τη γνωριμία και τη σχέση του με τον Δ. Ν. Μαρωνίτη.

Οι χρονολογικά πρώτες εργασίες είναι αφιερωμένες στη γραμματεία του 18ου αιώνα και των αρχών του 19ου. Ο Αλέξανδρος Κατσιγιάννης εξετάζει τα –στιχουργημένα ιδίως– παραθέματα στο Θέατρον Πολιτικόν (ελληνική απόδοση του Theatrum Politicum, 1631), στην πορεία τους από το πρώτο χειρόγραφο (1716) ώς την πρώτη έκδοση (1758), τα οποία και μεταγράφει διπλωματικά. Η Ναταλία Δεληγιαννάκη ασχολείται με τέσσερα, κυρίως, στιχουργήματα του Έρωτος αποτελέσματα, τα οποία αποδεικνύονται συμπιλήματα από αναγνώσματα των συντακτών τους. Ο Peter Mackridge ανακινεί το ζήτημα της πατρότητας του Έρωτος αποτελέσματα, εξετάζοντας την παρουσία στο έργο της –ηπειρώτικης– ρηματικής κατάληξης –εταν. Η Μαργαρίτα Ιωάννου παρουσιάζει τα φαναριώτικα στιχουργήματα του κώδικα Σκορδίλη και συντάσσει το ευρετήριο των πρώτων στίχων τους.

Ο Μιχάλης Κεμεντζετσίδης, στη συνέχεια, ανατρέχει στα «Γερμανικά γράμματα» του Γιάνη Α. Καμπύση και την εποχή τους.

Οι δύο επόμενες συνεργασίες έχουν ως θέμα τον Κ. Π. Καβάφη. Η Renata Lavagnini, εφαρμόζοντας, όπως στην έκδοση των Ατελών, τη γενετική μέθοδο, αναλύει μικροσκοπικά τα στάδια επεξεργασίας του ποιήματος «Καισαρίων» (1918). Ο Χ. Λ. Καράογλου αναφέρεται στον «κριτικό» και στον «πολιτικό» Καβάφη.

Η Θάλεια Ιερωνυμάκη γράφει για τη συμμετοχή του Κ. Γ. Καρυωτάκη στον Φιλαδέλφειο Ποιητικό Διαγωνισμό του 1919 και δημοσιεύει ένα άγνωστο ποίημά του.

Η Χρυστάλλα Κανελλίδου επιχειρεί μια προσέγγιση του ποιήματος «Η ώρα των ποιμένων» του Γιάννη Ρίτσου σε σχέση με το κείμενο της Αποκάλυψης του Ευαγγελιστή Ιωάννη.

Η Μαρία Ιατρού γράφει για τον κριτικό Μανόλη Αναγνωστάκη και ειδικότερα για την υποδοχή των νέων, το 1950 και γύρω στο 1960, ποιητών Ντίνου Χριστιανόπουλου, Μάρκου Μέσκου, Ανέστη Ευαγγέλου και Βύρωνα Λεοντάρη.

Η Μάρα Ψάλτη πραγματεύεται συστηματικά ένα σχεδόν αδιερεύνητο θέμα, τον ποιητικό κυβισμό του Οδυσσέα Ελύτη στα Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας.

Δημοσιεύονται ακόμη πέντε ενδιαφέροντα γράμματα του Δ. Νικολαρεΐζη στον Τίμο Μαλάνο, σε επιμέλεια της Φεβρωνίας Χατζηγρηγορίου, καθώς και δύο σύντομα σημειώματα, του Αλέξη Πολίτη για τον Κανόνα Περιεκτικό και της Μιχαήλας Καραμπίνη-Ιατρού για τον Θεόδωρο Ντόρρο.

* Ο Κονδυλοφόρος, ετήσια έκδοση νεότερης ελληνικής φιλολογίας, αποτελεί συνέχεια του περ. Μολυβδο-κονδυλο-πελεκητής (τ. 1-7, 1989-2000) που ίδρυσε ο Γ. Π. Σαββίδης, κυκλοφορεί από το 2002 (τ. 1-14, 2002-2015, Θεσσαλονίκη, University Studio Press, και τ. 15, 2017, Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) και διευθύνεται από οκταμελή συντακτική επιτροπή. Στις σελίδες του δημοσιεύονται πρωτότυπα μελετήματα για θέματα της νεοελληνικής γραμματολογίας και της θεωρίας της λογοτεχνίας, φιλολογικά σημειώματα και ολιγοσέλιδες ανακοινώσεις (Μονοκοντυλιές), βιβλιοκρισίες (Μελανοδοχείο), ενίοτε και βοηθητικά φιλολογικά εργαλεία, όπως ειδικές βιβλιογραφίες ή ευρετήρια περιοδικών.

Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια συνιστούν το σημείο εκκίνησης αλλά ταυτόχρονα και το κατεξοχήν αντικείμενο της φιλολογικής επιστήμης. Στη σημερινή ομηρολογία δυο είναι οι ερμηνευτικές τάσεις που κυριαρχούν: η αγγλοσαξονικής προέλευσης και διάδοσης θεωρία της "προφορικής σύνθεσης", με "πρώτο ευρετή" τον Milman Parry (1928), και η ευρωπαϊκή "νεοαναλυτική" θεωρία, που εγκαινίασε την ίδια περίπου εποχή ο δικός μας Ι. Θ. Κακριδής, ένας από τους σημαντικότερους ομηριστές του 20ού αιώνα, και συνέχισαν οι Γερμανοί W. Schadewaldt και W. Kullmann. Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες οι δύο αρχικώς ασύμβατες μεταξύ τους θεωρίες έχουν αρχίσει να συγκλίνουν στην προσπάθεια να σκιαγραφήσουν μια πιθανοφανή εικόνα της προομηρικής παράδοσης και να ανοίξουν τον δρόμο στη διερεύνηση της ιδιάζουσας "διακειμενικότητας" ανάμεσα στα ομηρικά έπη και τους προφορικούς προδρόμους τους.

Στην αιχμή της έρευνας βρίσκεται εδώ και μερικά χρόνια το έργο του Χρήστου Τσαγγάλη, που συνεχίζει έτσι στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης τη λαμπρή ομηρολογική παράδοση του Ι. Θ. Κακριδή και του Δ. Ν. Μαρωνίτη. Όπως δηλώνεται προγραμματικά στον ανά χείρας τόμο, που συγκεντρώνει μελέτες της τελευταίας οκταετίας, δημοσιευμένες στα πλέον έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, σκοπός της έρευνάς του είναι να συμβάλει, συνδιαλεγόμενος δημιουργικά με κορυφαίους ομηριστές, στο γεφύρωμα του "μεγάλου χάσματος" που μέχρι πριν από λίγο χώριζε τους υποστηρικτές ενός προφορικού και ενός εγγράμματου Ομήρου. Ο Χρήστος Τσαγγάλης αναπτύσσει τη συνθετική προσέγγιση Προφορικής Θεωρίας και Νεοανάλυσης με τρόπο συστηματικό, τόσο σε μεθοδολογικό-θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο ερμηνείας επιμέρους ομηρικών χωρίων ή μεμονωμένων στοιχείων του επικού κώδικα. Το συνολικό αποτέλεσμα είναι μια συνεκτική παρουσίαση για πρώτη φορά σε ελληνική γλώσσα των πιο πρόσφατων ερευνητικών πορισμάτων της διεθνούς ομηρολογίας, στην οποία ο συγγραφέας του παρόντος τόμου πρωταγωνιστεί με ισχυρή και διακριτή φωνή.

(από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Με ένα εκτενές αφιέρωμα στον διανοητή, ιστορικό και λογοτέχνη Κωστή Μοσκώφ αλλά και αναμνήσεις από το αμφιθέατρο του Δημήτρη Μαρωνίτη, με μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη της Γενικής Διευθύντριας του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Elise Jalladeau και με μια ποικιλία θεμάτων αφιερωμένων στην Ιστορία, στο Θέατρο, στην Ποίηση, στη Λογοτεχνία, στα Εικαστικά και στη Σύγχρονη Δημιουργία, κυκλοφορεί το τεύχος 57 του ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚέΩΝ ΠόΛΙΣ.

Το περιεχόμενο του τεύχους συνθέτουν επιπλέον ένα άρθρο για το παιδί στην τοπική ιστορία, το δεύτερο μέρος του αφιερώματος στην ιστορία του Ηλεκτροφωτισμού της Θεσσαλονίκης, μια ιστοριογραφική και παράλληλα νοσταλγική περιδιάβαση στην Εγνατία από το ’17 έως και σήμερα,, ένα κείμενο με ένα διαφορετικό κοίταγμα στο πολεμικό μέτωπο της Θεσσαλονίκης μέσα από την τεκμηρίωση που προσφέρει μια σειρά ζωγραφικών έργων της εποχής, καθώς και μια σειρά θεμάτων για το θέατρο, την δημιουργική επιχειρηματικότητα, την ποίηση, το ιστορικό περιβάλλον, την ποίηση, τις εικαστικές τέχνες και την λογοτεχνία.

(απόσπασμα από την παρουσίαση του τεύχους)

Το βιβλίο αυτό εισηγείται μια δοκιμαστική ανάγνωση της Οδύσσειας με βάση τον αμφίσημο χαρακτήρα που παρουσιάζουν οι τέσσερις πρώτες ραψωδίες του έπους: οι θεοί γνωρίζουν ότι ο Οδυσσέας είναι ζωντανός και προορισμένος πια να γυρίσει στην Ιθάκη· οι άνθρωποι θεωρούν τον Οδυσσέα αφανισμένο και νεκρό. Από τη συμβολή θεϊκής γνώσης και ανθρώπινης άγνοιας παράγεται μια διαλογική διάζευξη: ο Οδυσσέας μπορεί να ζει, μπορεί και να είναι πεθαμένος. Έτσι ξεκινά το έργο, και αυτό είναι ένα πρώτο δείγμα ποιητικής διαλεκτικής στην Οδύσσεια. 

Στην προεπική παράδοση ο Οδυσσέας είναι πολύτροπος: χρησιμοποιεί την ευέλικτη εξυπνάδα και τις κερδαλέες πονηριές του, για να υπηρετήσει τον εαυτό του και να αυξήσει τα αγαθά του και το κύρος του. Στην προοδυσσειακή επική παράδοση ο Οδυσσέας, εφαρμόζοντας την πολύτροπη φύση του σε συλλογικό πια αγωνιστικό πλαίσιο, αναδεικνύεται σε πτολίπορθο: δόλοι, δεξιοσύνη ρητορική και πρωτεϊκές παραμορφώσεις προσφέρονται τώρα στον Τρωικό Πόλεμο και συμβολοποιούνται στον δούρειο ίππο. Η Οδύσσεια κληρονομεί τις δύο αυτές πλευρές (το σκάνδαλο του πολύτροπου και το κλέος του πτολίπορθου) και κλείνει το τρίγωνο του Οδυσσέα, προβάλλοντας τώρα τον φιλέταιρο αρχηγό και τον πάσχοντα αντίπαλο του Ποσειδώνα. Αυτό είναι ένα δεύτερο δείγμα «κάθετης» διαλεκτικής στην Οδύσσεια. 

Θετικά πραγματοποιημένο το θέμα του νόστου είναι από τη φύση του ανακουφιστικό και ευτυχισμένο (έτσι λ.χ. νοστεί ο Νέστορας μέσα στο έπος). Αρνητικά ανεστραμμένος ο νόστος μπορεί να μεταφραστεί σε βίαιο φόνο (αυτή είναι η τραγική μοίρα του Αγαμέμνονα μέσα στο έργο). Ανάμεσα στη θέση και στην άρση του νόστου ταλαντεύεται ο γυρισμός του Οδυσσέα στην Οδύσσεια: κερδίζει ο ήρωας τον νόστο του, ύστερα από ριψοκίνδυνη δεκάχρονη περιπέτεια, χάνοντας όλους τους συντρόφους του, και πραγματοποιεί την επανίδρυσή του στην πατρική εστία, περνώντας μέσα από τον υποθετικό του θάνατο, που τελικά αντιστρέφεται σε μνηστηροφονία. Αυτό είναι ένα τρίτο δείγμα, προοπτικής πια, ποιητικής διαλεκτικής που μας παρέχει η Οδύσσεια. Φαίνεται πως ένας από τους κύριους χαρακτήρες αυτού του έπους, και εκείνος που το καθιστά νεωτερικό στην έξοδο των γεωμετρικών και στην αυγή των αρχαϊκών χρόνων, είναι η συνθετική του άρθρωση: χρησιμοποιεί τους κρυστάλλους της παράδοσης, όχι πια παραθέτοντας ως χωριστές μονάδες τα αντίπαλα θέματα, αλλά, ενοποιώντας τις αντιθέσεις τους, παράγει νέα, τώρα, σύνθετα ζεύγη: νόστος και αναζήτηση, νόστος και ύπνος, νόστος και θάνατος. 

Ο Δ. Ν. Μαρωνίτης είναι ένας από τους κορυφαίους Νεοέλληνες φιλιλόγους, ομότιμος καθηγητής του Α.Π.Θ.

Ο Δ.Ν. Μαρωνίτης, μεταφραστής και μελετητής της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, αλλά και του Αίαντα ή του Οιδίποδα επί Κολωνώ, συγκεντρώνει στον τόμο αυτό δοκίμιά του από το 1995 μέχρι σήμερα, μεγάλης διαύγειας και ώριμης σκέψης. Είναι κείμενα που γράφτηκαν καταρχήν για να ακουστούν. Χωρίζονται σε δύο ενότητες: α) "Από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια" και β) "Από το έπος στο δράμα". Πρόκειται για τα γραπτά ενός μελετητή και διανοητή στην καλύτερη και ωριμότερη στιγμή του, όπου με μεγάλη ελευθερία και τόλμη διαλέγει μοτίβα από τα ομηρικά έπη και την τραγωδία: η γενεαλογία του κακού στην Ιλιάδα η μνήμη και η λήθη ως η μηχανή της ποίησης· ο φόνος και η ικεσία· το "σκάνδαλο" του αφανισμού των εταίρων του Οδυσσέα· οι τόποι και τρόποι του νόστου· η Ελένη και η Κλυταιμνήστρα - δυο ομηρικές γυναίκες στο αρχαίο δράμα· ο Οδυσσεύς και ο Οιδίπους - δυο παράξενοι ξένοι· ο Οιδίπους επί Κολωνώ - μια αινιγματική τραγωδία με το πάθος, τον καθαρμό και την εξιλέωση. Ανάμεσα στις γραμμές ο αναγνώστης θα διακρίνει και αυτοβιογραφικές ταυτίσεις του συγγραφέα. "Όπου η λέξη 'τέλος' σημαδεύεται τώρα πια με εναλλακτικές σημασίες, πλησιάζοντας σ’ αυτό που οι γραμματικοί ονόμασαν 'έξοδο', για να δηλώσουν την εκπνοή ενός δράματος, τραγωδίας και κωμωδίας".

Ο Δ.Ν. Μαρωνίτης προσφέρει ένα βιβλίο χωρίς υποσημειώσεις και παραπομπές, ένα βιβλίο "ασημείωτο", όπου όλα όσα έχει να πει έχουν χωνευτεί σε ένα λόγο καθαρό και βαθύ. Όπως καταλήγει στον Πρόλογό του: "Η διάταξη των κειμένων στο εσωτερικό των δύο μερών έχει φαντάζομαι κάποια λογική, δεν είναι όμως υποχρεωτική για τον αναγνώστη, που δικαιούται να διαλέξει τη σειρά που του πηγαίνει περισσότερο, ανάλογα κάθε φορά με τον τίτλο, που υπολογίζει και στα υπονοούμενά του. Περί αυτού πρόκειται".

 Άλλες εκδόσεις που θα βρείτε στο βιβλιοπωλείο του ΜΙΕΤ

Περισσότερες πληροφορίες για την Έκθεση