ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

Ο σεξουαλικός προσανατολισμός των περισσότερων ανθρώπων είναι ετεροφυλοφιλικός: το ερωτικό τους ενδιαφέρον αφορά άτομα του αντίθετου φύλου. Ένα αξιοσημείωτο ποσοστό των ανθρώπων, όμως, συνήθως γύρω στο 5-10%, έχουν ομοφυλοφιλικό σεξουαλικό προσανατολισμό. Γιατί συμβαίνει αυτό; Σε τι οφείλεται τελικά το φαινόμενο της ομοφυλοφιλίας; Την αναζήτηση απαντήσεων συσκότιζαν ανέκαθεν προκαταλήψεις και παρανοήσεις, π.χ. ότι η ομοφυλοφιλία είναι μια ασθένεια που μπορούμε να θεραπεύσουμε ή μια στάση ζωής που επιλέγουμε. Η πρώτη προσπάθεια ορθολογικής προσέγγισης του φαινομένου στηρίχτηκε στην ιδέα ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός στον άνθρωπο διαμορφώνεται στην παιδική ηλικία από τη διαπαιδαγώγηση και το κοινωνικό περιβάλλον. Τούτη η άποψη είναι η πλέον διαδεδομένη στις μέρες μας.

Ωστόσο, η πρόσφατη ανάπτυξη της βιολογίας και των νευροεπιστημών επέτρεψε μια ολότελα διαφορετική προσέγγιση. Τα ομοφυλόφιλα άτομα, κατά την εμβρυϊκή τους ζωή και αμέσως μετά τη γέννηση, αντιμετώπισαν ένα ασυνήθιστο ενδοκρινικό περιβάλλον, το οποίο οδήγησε όχι μόνο στον ιδιαίτερο σεξουαλικό προσανατολισμό τους, αλλά και σε διαφοροποιήσεις στη συμπεριφορά και τη φυσιολογία. Για τον Jacques Balthazart, συγγραφέα του βιβλίου και κορυφαίο εκφραστή της συγκεκριμένης άποψης, η ομοφυλοφιλία δεν αποτελεί θέμα επιλογής, δεν είναι ασθένεια ή διαστροφή, ούτε οφείλεται σε αδιάφορους γονείς ή σε προβληματικό κοινωνικό περιβάλλον. Είναι ακόμη μία εκδοχή του φαινομένου της βιολογικής ποικιλότητας.



Τίτλος: Εμείς οι Θνητοί
Συγγραφέας: Atul Gawande
Μετάφραση: Λύο Καλοβυρνάς
Έκδοση: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2016
Σελίδες: 350
ISBN: 978-960-524-463-7
Τιμή στο βιβλιοπωλείο μας: 14,40€

«Έμαθα πολλά στην Ιατρική Σχολή, αλλά σίγουρα δεν έμαθα τίποτα για τη θνητότητα. Ναι μεν μου έδωσαν ένα αφυδατωμένο, άκαμπτο πτώμα για να το ανοίξω και να μελετήσω τα εσωτερικά όργανα, αλλά μοναδικός σκοπός ήταν να αποκτήσω γνώσεις για την ανθρώπινη ανατομία. Τα εγχειρίδια της Σχολής δεν ανέφεραν σχεδόν τίποτα για τα γηρατειά, την ανημπόρια που τα συνοδεύει ή τη διαδικασία του θανάτου. Τίποτα για το πώς εκτυλίσσεται αυτή η διαδικασία, πώς οι άνθρωποι βιώνουν το τέλος της ζωής τους και πώς αυτή η ιστορία επηρεάζει τους δικούς τους ανθρώπους – όλα τούτα φαίνονταν περιττά. Σκοπός της ιατρικής εκπαίδευσης, όπως το βλέπαμε εμείς ως φοιτητές αλλά κι όπως το έβλεπαν οι καθηγητές μας, ήταν να μάθουμε να σώζουμε ζωές, όχι να διαχειριζόμαστε τον θάνατο.»

Η ιστορία της ιατρικής στη σύγχρονη εποχή είναι μια πορεία αλλεπάλληλων επιτευγμάτων που βελτίωσαν θεαματικά την ποιότητα της ανθρώπινης ζωής και παρέτειναν εντυπωσιακά τη διάρκειά της. Ωστόσο, εμπρός στα αναπόφευκτα γηρατειά και στον θάνατο, η ιατρική στέκεται αμήχανη.

Στο βιβλίο αυτό, ο Ατούλ Γκαουάντε συνδυάζει ανθρώπινες ιστορίες με την προσωπική του περιπλάνηση στο πεδίο της γηριατρικής και της οργανωμένης φροντίδας των ηλικιωμένων, ψάχνοντας για τις επιλογές που θα εξασφαλίζουν μια ζωή με αυτοτέλεια, χαρά και αξιοπρέπεια. Πρόκειται για μια αναζήτηση επίμονη, ειλικρινή και βαθιά συγκινητική.

Το σημαντικό αυτό βιβλίο αποτελεί ιστορική αναδίφηση των Βαλκανίων από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα. Αρχίζει με τη σύγκληση θραυσμάτων από παλιές αυτοκρατορίες για τη δημιουργία εθνών-κρατών και καταλήγει στην αποδόμηση ορισμένων κρατών σε νέες οντότητες. 

Υπήρξαν άραγε ποτέ οι βαλκανικές χώρες ανεξάρτητες από την επιρροή μεγάλων δυνάμεων; Οι δυτικές παρερμηνείες του βαλκανικού φαινομένου δυσχεραίνουν την αποκρυπτογράφηση της πραγματικότητας. Πολλοί δυτικοί ιστορικοί αντιμετωπίζουν τα Βαλκάνια ως κέντρο μόλυνσης για ολόκληρη την Ευρώπη. Η δυτική ανάγνωση, ιδιαίτερα του Γιουγκοσλαβικού Ζητήματος, υπήρξε από την αρχή λανθασμένη. Η ιστορία της Χερσονήσου του Αίμου άρχισε να γράφεται πολλά χρόνια πριν τα Βαλκάνια χαρακτηριστούν «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης». Από τον Έντουαρντ Γκίμπον τον 18ο αιώνα, έως τον Σάμιουελ Χάντινγκτον, πιο πρόσφατα, οι προϊδεασμοί και η έλλειψη γνώσης αφθονούν. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από την αναθεώρηση βασικών αρχών, οι οποίες στο παρελθόν ρύθμιζαν τα έθνη-κράτη και τις σχέσεις ανάμεσά τους. Η Δύση εξακολουθεί να παίζει αποφασιστικό ρόλο στη ζωή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, όχι πλέον με κανονιοφόρους, αλλά με την οικονομική της επιρροή. Καθίσταται έτσι και πάλι ρυθμιστής της τύχης των Βαλκανίων, αλλά και παράγοντας εκσυγχρονισμού τους. 

Εκτός από μια ενιαία θρησκευτική παράδοση, υπάρχουν και άλλα κοινά στοιχεία στην ιστορία μεταξύ των εθνών-κρατών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης του 19ου και του 20ού αιώνα. Ο εθνικισμός, ένα σημαντικό, εισαγόμενο από τη Δύση προϊόν, αποδείχθηκε επιρροή με διάρκεια στα νεαρά έθνη-κράτη της Βαλκανικής, και θα υποστεί ποικίλες μεταλλάξεις, ώσπου να προκαλέσει τον εμφύλιο στη Γιουγκοσλαβία, περί το τέλος του 20ού αιώνα. 

Πρόθεση στο βιβλίο αυτό είναι η κατάδειξη του υβριδικού χαρακτήρα των εθνών-κρατών, τόσο των προνεωτερικών, όσο και των νεωτερικών, μέσα από εμβληματικές στιγμές της ιστορίας των Βαλκανίων. O Θάνος Βερέμης δεν επαναλαμβάνει την παραδοσιακή σοφία για τα Βαλκάνια και τη «βαλκανοποίηση», αλλά επιχειρεί νέες ερμηνείες, οι οποίες έρχονται συχνά σε αντίθεση με τις κρατούσες δυτικές απόψεις. 

Τίτλος: Δολοφονία Λαμπράκη, η ιστορική συζήτηση 50 χρόνια μετά

Κείμενα:  Γιώργος Ρωμαίος, Στράτος Δορδανάς, Χρήστος Χρηστίδης, Κων/νος Σβολόπουλος, Κων/να Μπότσιου, Ιωάννα Παπαθανασίου, Ηλίας Νικολακόπουλος, Γιάννης Τζαννετάκος, Γιάννης Γιανουλόπουλος, Σωτήρης Ριζάς, Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, Ευάνθης Χατζηβασιλείου

Επιστημονική επιμέλεια: Παύλος Σούρλας

Έκδοση: ΄Ιδρυμα της Βουλής, Αθήνα 2016

Σελίδες: 240

ISBN: 978-618-5154-05-9

Τιμή στο βιβλιοπωλείο μας: 6,40€

   

Την Τρίτη 24 Μαΐου 2016, στις 8 μμ, 

εγκαινιάζεται η έκθεση ζωγραφικής της 

Τζούλιας Ανδρειάδου, 

με τίτλο ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ 

στο βιβλιοπωλείο του ΜΙΕΤ, Αμερικής 13. 

Τα ΟΝΕΙΡΑ, όπως λέει η ίδια, αναδύθηκαν από μια νύχτα αϋπνίας. «Είναι όνειρα με κλειστά και μ’ ανοιχτά μάτια, που τα δούλεψα ως έργα κατευθείαν σε ακρυλικό και μεικτή τεχνική. Αυτά τα έργα έχουν ως οδηγό αρκετά στοιχεία, απ’ όσα αναφέρω στο βιβλίο μου Σε χαμηλή πτήση: (...) Το πέταγμα του πουλιού, η πτήση, το ταξίδι, αναζητά τον μυστικό κώδικα των ονείρων μου (...) Και κάπου αλλού γράφω: (…) Τις μικρές ώρες της νύχτας, η φαντασία μου συγκρούεται με τις αναμνήσεις μου σε ταχύτητες Εθνικής οδού (…) Παράλληλα με τα ακρυλικά, δούλευα και μια άλλη εκδοχή με μικρά, διαφανή έργα, ως ένα παιχνίδι μεικτής τεχνικής, που το συνεχίζω απελευθερωμένο από οποιοδήποτε εννοιολογικό στόχο, κάτι που απλώνεται στο χώρο της Τέχνης ως μόδα!» 

Ο Αντώνης Φωστιέρης γράφει στο συνοδευτικό έντυπο της έκθεσης: "Πρόκειται για την διακριτική, ειλικρινή και ουσιαστική αποτύπωση μιας απόλυτα προσωπικής – υπαρξιακής κατά βάθος – στάσης, που λόγω αυτής της ειλικρίνειάς της διαθέτει πολλαπλάσιο βάρος και αρθρώνει ακόμη πιο αποτελεσματικά τον δραστικό της λόγο, υπερβαίνοντας έτσι τον χαρακτήρα του ατομικού και αποκτώντας εντέλει διαστάσεις ευρύτερα κοινωνικές". 

Η ΤΖΟΥΛΙΑ ΑΝΔΡΕΙΑΔΟΥ σπούδασε ζωγραφική με τον Κώστα Ηλιάδη (Αθήνα 1956-59), τον André Lhôte και στην École des Beaux-Arts, με τον M. Brianchon (Παρίσι 1959-60). Έχει κάνει δεκαπέντε ατομικές εκθέσεις σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη (1968-1999). Από το 1960 έχει συμμετάσχει σε περισσότερες από εκατό ομαδικές εκθέσεις (Ελλάδα) συμπεριλαμβανομένων των Πανελληνίων (1960-1987), και την 3η Μπιενάλε Νέων (Παρίσι, 1963) και La peinture Grecque 1968–88 (Βρυξέλλες, 1988). Έργα της υπάρχουν σε διάφορες συλλογές (Εθνική Πινακοθήκη, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας, Υπουργείο Πολιτισμού, Υπουργείο Αιγαίου, Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ., Πινακοθήκη Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης Καλαμάτας, Δημοτική Πινακοθήκη Αγρινίου, Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης Ρόδου κλπ.) Tο βιβλίο της Σε χαμηλή πτήση κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ευρασία» με πολλά από τα έργα της, πρόλογο του Γ. Κολοκοτρώνη, και αποσπάσματα από κριτικές. Από το 2011, το αρχείο της Τζούλιας Ανδρειάδου, βρίσκεται στο ISET (Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης) και στο ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ (Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο/ Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης). 

 Διάρκεια έκθεσης: 24 Μαΐου – 23 Ιουλίου 2016 

Ώρες λειτουργίας: 

Δευτέρα και Τετάρτη 9.30 πμ – 3.30 μμ 

Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 9.30 πμ- 8.00 μμ,

Σάββατο 10 πμ – 5.00 μμ

Ο Φίλιππος Ηλιού πρόλαβε να εκδώσει τον πρώτο τόμο της Ελληνικής Βιβλιογραφίας του 19ου αιώνα: 1801-1818 (Βιβλιολογικό Εργαστήρι – Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, 1997 [=1998]. Ο δεύτερος τόμος (έτη 1819-1832) κυκλοφόρησε το 2011 (Μουσείο Μπενάκη, ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ). Με τον τρίτο τόμο εγκαινιάζεται η σειρά που φιλοδοξεί τώρα να καλύψει ό,τι συμβατικά αποκαλούμε «οθωνικά χρόνια», δηλαδή την περίοδο 1833-1863. Τα 2.560 λήμματά του (έτη 1833-1844) σχεδόν ισοδυναμούν με το άθροισμα των δύο προηγούμενων (1.403 και 1.341 αντίστοιχα). Ο τόμος αυτός ψηλαφεί τη στιγμή που «το γένος μας πολιτικώς πλαστουργείται», κατά την εύγλωττη διατύπωση (το 1834) του Δημήτριου Παρρησιάδη, διευθυντή του ελληνικού λυκείου του Μονάχου. 

Όπως γράφει η Πόπη Πολέμη στο προλογικό της σημείωμα, οι σελίδες του προσφέρονται για μια περιδιάβαση που έχει «ως προφανείς κόμβους τη σταδιακή συγκρότηση του κράτους και των μηχανισμών του, τον ενθουσιασμό που ξεσηκώνει η έλευση του νεαρού μονάρχη, τους Βαυαρούς και τις αντιδράσεις που προκάλεσε η παρουσία τους, τη μεταφορά της πρωτεύουσας, την παγίωση του κομματικού σκηνικού, την απογοήτευση των αγωνιστών μαζί με τις πρώτες αποτιμήσεις της Επανάστασης, τη διεκδίκηση του Συντάγματος, την Εθνοσυνέλευση και τις πρώτες εκλογές, τους νεοπαγείς βασικούς θεσμούς –Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, Αρχαιολογική Εταιρεία, Πανεπιστήμιο, Εθνική Τράπεζα-, τη λογοτεχνία που περνά πανηγυρικά στο στάδιο της πεζογραφίας, τον θρίαμβο των αδελφών Σούτσων, τη διαπλοκή ρομαντισμού και κλασικισμού, τους μισιονάριους, τη μετάφραση των Γραφών, το Αυτοκέφαλο, την αποκλίνουσα θεοσέβεια του Θεόφιλου Καΐρη και τις συναφείς αντιπαραθέσεις, τη βαθμιαία διαμόρφωση του ελληνορθόδοξου προτάγματος, την προϊούσα ιδεολογική σκλήρυνση, τον αυτοχθονισμό, τον γλωσσικό εξαρχαϊσμό και την αποκρυστάλλωση του μεγαλοϊδεατισμού, με τη δραστική μεσολάβηση του “μισέλληνος” Φαλμεράιερ.

Όλα αυτά με κύριο πομπό και εκδοτικό κέντρο τη νέα πρωτεύουσα, ενώ σταδιακά αποκαθίστανται ανάλογες δραστηριότητες ιδίως στην Ερμούπολη, στη Σμύρνη και στην Κωνσταντινούπολη». Στα οθωνικά χρόνια αυξάνεται διαρκώς η παραγωγή αυτοτελών εντύπων που απευθύνονται σε ελληνόγλωσσους πληθυσμούς (ήδη από 100 τόμους το 1833 περνά σε 245 το 1844, για να αγγίξει τους 650 το 1863). Ο τύπος της βιβλιογράφησης που ακολουθήθηκε και στον τρίτο τόμο ξεπερνά την απλή καταγραφή των εντύπων και προσπαθεί να προσφέρει υλικό για την ιστορία της ανάγνωσης και της παιδείας γενικότερα. 

Παρουσιάζονται αναλυτικά τα περιεχόμενα κάθε εντύπου. Καταγράφονται επίσης όλες οι παρουσιάσεις του βιβλίου στον τύπο που έχουν εντοπιστεί (προαγγελίες, αγγελίες, βιβλιοκρισίες κ.λπ.), προηγούμενες και επόμενες εκδόσεις, τίτλος πρωτοτύπου αν πρόκειται για μετάφραση ή διασκευή, καθώς και η φωτομηχανική αναπαραγωγή όλων των προμετωπίδων. Έτσι κάθε βιβλίο εντάσσεται στην εποχή που το γέννησε και στην κοινωνία που το δεξιώθηκε, και η βιβλιογραφία γίνεται ένα πολυδύναμο εργαλείο για την ελληνική κοινωνική και πολιτισμική ιστορία, εργαλείο εντέλει εθνικής αυτογνωσίας. 

Ο τρίτος τόμος της Ελληνικής Βιβλιογραφίας του 19ου αιώνα κυκλοφορεί και σε DVD-R, όπως και οι προηγούμενοι τόμοι. 

 "Λόγω της κρίσεως σας χαρίζω το παιδί μου. Σώστε το εσείς" έγραψε μια μητέρα σε ένα κομματάκι χαρτί που καρφίτσωσε στην πάνα του μωρού της, πριν το αφήσει στην τύχη του. Και η τύχη το οδήγησε στις αρχές του 1935 στο Δημοτικό Βρεφοκομείο "Άγιος Στυλιανός" στη Θεσσαλονίκη, όπου πέθανε μετά από μερικές εβδομάδες.

Βασισμένο στην επιτόπια έρευνα στο Δημοτικό Βρεφοκομείο Θεσσαλονίκης "Άγιος Στυλιανός" και στα αρχεία του, το βιβλίο αυτό αφηγείται μέσα από ιστορίες ζωής, στατιστικά δεδομένα και ντοκουμέντα, τους τρόπους με τους οποίους τα παιδιά άλλαζαν χέρια στην ελληνική κοινωνία του 20ού αιώνα. Από τη διακίνηση των παιδιών στην παραδοσιακή κοινωνία, ως την ιδρυματική περίθαλψη του ελληνικού κράτους. Από τις αντιλήψεις για τη συγγένεια, ως τη βία που αντιμετώπιζαν οι άγαμες μητέρες και τα παιδιά τους. Από την εξέλιξη της νομοθεσίας για την υιοθεσία, ως τα σκάνδαλα για τις παράνομες υιοθεσίες που συγκλόνισαν την Ελλάδα τις δεκαετίες του ’60 και του ’90. Και από τα εγκαταλειμμένα βρέφη και τα χαμένα παιδιά του παρελθόντος, ως τη φωνή των ανθρώπων που αναζητούν τις ρίζες τους σήμερα. Η ιστορία του "Αγίου Στυλιανού" και των 10.000 βρεφών και νηπίων που πέρασαν από αυτό το ίδρυμα είναι ένα κρυφό κομμάτι της ιστορίας της πόλης της Θεσσαλονίκης και των ανθρώπων της. 

Το βιβλίο αυτό θα ήθελε να συμβάλει στην κατανόηση αυτής της ιστορίας, σήμερα που παρακολουθούμε ανήμποροι την προνοιακή πολιτική για τα παιδιά να αφήνεται "λόγω της κρίσεως" στην τύχη της, χωρίς συνοδευτικό σημείωμα.

(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Οι επέτειοι γεγονότων, ευτυχών ή θλιβερών, αποτελούν ευκαιρίες για αναστοχασμό όσον αφορά στις αιτίες που οδήγησαν σ’ αυτά, στα διδάγματα που προκύπτουν και γενικά στις επιδράσεις που άσκησαν ή που εξακολουθούν να ασκούν στις κοινωνίες που τα δημιούργησαν ή τα υπέστησαν. Υπάρχουν, ωστόσο, γεγονότα που δεν μπορεί να τα «χωρέσει ο νους του ανθρώπου» και αρνείται να τα αποδεχθεί, όπως συνέβη για παράδειγμα με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης και την Καταστροφή της Σμύρνης. Την πρώτη η συλλογική μνήμη διέσωσε ως «θέλημα Θεού», τιμωρία για μακρά περίοδο διαφθοράς και σήψης με σύμφυτη ωστόσο την ελπίδα της επανάκτησης από τους Έλληνες –Πάλι με χρόνους με καιρούς. Την καταστροφή της Σμύρνης, μιας ακμάζουσας πόλης, που παραδόθηκε στη φωτιά και την καταστροφή και ο πληθυσμός της αποτελούμενος στην πλειονότητά του από Έλληνες, όταν δεν δολοφονήθηκε, οδηγήθηκε στην προσφυγιά, τη βίωσε τουλάχιστον ως αδικία. 

Το Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, εθνική κιβωτός της συλλογικής μνήμης, σε συνεργασία με τον δραστήριο Φιλοπρόοδο Όμιλο Υμηττού διοργανώνουν το παρόν επιστημονικό συνέδριο με θεματικό πλαίσιο: Σμύρνη: Η ανάπτυξη μιας μητρόπολης της Ανατολικής Μεσογείου (17ος αι. - 1922). Η πρόταση ανήκει στον Φιλοπρόοδο Όμιλο, τον οποίο ίδρυσαν και αποτελούν πρόσφυγες της Ιωνίας, κυρίως από την περιοχή της Σμύρνης. Το Κέντρο, που εδώ και μια δεκαετία συνεργάζεται με τους εθνοτοπικούς, πολιτιστικούς συλλόγους και παρακολουθεί το σημαντικό έργο τους, δέχθηκε την πρόταση και αναζήτησε πρωτότυπες επιστημονικές ανακοινώσεις με κέντρο ενδιαφέροντος την ελληνορθόδοξη κοινότητα της Σμύρνης, τον ρόλο της στη ζωή της πόλης και τις σχέσεις της με τις υπόλοιπες εθνοπολιτισμικές ομάδες. Ζήτησε, λοιπόν, ανακοινώσεις από καταξιωμένους επιστήμονες σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Η οικιστική ανάπτυξη, ζητήματα κοινωνικής και κοινοτικής οργάνωσης, η αστική κοινωνικότητα (σύλλογοι, λέσχες), ο λαϊκός πολιτισμός εντός του αναπτυσσόμενου αστικού πλαισίου της Σμύρνης και της περιοχής της, η δημογραφία και οι μεταναστευτικές κινήσεις, η εκπαίδευση, οι ιδεολογίες, η εκδοτική δραστηριότητα, το θέατρο, η μουσική και οι τέχνες, η οικονομία και το εμπόριο αποτελούν θέματα που θα αναπτυχθούν στο συνέδριο αυτό. 

Με δεδομένο ότι η Μικρασιατική Καταστροφή αποτελεί σημείο αναφοράς στην πρόσφατη εθνική μας ιστορία και οι συνέπειές της, στις πραγματικές και τις συμβολικές τους διαστάσεις, επηρεάζουν τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα και η θέαση του μικρασιατικού ελληνισμού είναι αδύνατον να αποσπασθεί από τις διαδικασίες ένταξης των προσφύγων στην ελληνική κοινωνία, την προσφυγική ταυτότητα και μνήμη και την καταστροφή, η συνολική επιστημονική διερεύνηση του πολιτισμού και της ιστορίας της Μικράς Ασίας, πέραν κάποιων νοσταλγικών αναμνήσεων για ορισμένες περιοχές των χαμένων πατρίδων, εξακολουθεί να παραμένει ζητούμενο. Σε αυτό το πλαίσιο επιλέξαμε να εστιάσουμε τη μελέτη της Σμύρνης στους τρεις τελευταίους αιώνες, κατά τη διάρκεια των οποίων εξελίσσεται σε πόλη-σύμβολο της οικονομικής ανάπτυξης, της κοινωνικής ανέλιξης, της πολιτιστικής υπεροχής της ακμής του μικρασιατικού ελληνισμού. 

Ο Τάσος Αθανασιάδης στο Ελεγειακό Οδοιπορικό του γράφει: «Όπως δε θυμάται κανείς τις επιθανάτιες ώρες κάποιου, μα τις μέρες της ακμής του, έτσι κι εγώ είχα ασυναίσθητα απωθήσει, από τη μνήμη μου την προκυμαία που είχα εγκαταλείψει, με το πανικόβλητο πλήθος παγιδευμένο ανάμεσα στις φλόγες, γιατί κυριαρχούσε επίμονα μπρός μου η γοητευτική εικόνα του περίφημου Και της Σμύρνης με τα αρχοντικά, τα μεγαλοπρεπή ξενοδοχεία, τα πολυτελή κέντρα, τα γραφικά τραμβάυ, τις κομψές σιλουέτες, να παίρνει μια διάσταση οραματική μέσα στο μοναδικό ηλιοβασίλεμά της». 

Και μεις χωρίς να ξεχνάμε ό,τι εθνικά πόνεσε, θεωρούμε ότι πρέπει να ανασυγκροτήσουμε το πρόσωπο του πολιτισμού των ελληνικών πληθυσμών που έζησαν στην Ιωνία, στον Πόντο, στην Καππαδοκία, στην Αν. Θράκη και όπου αλλού, με έρευνα στον χώρο, τα αρχεία και τη ζωντανή συλλογική μνήμη.

 [από τον Πρόλογο της Αικατερίνης Πολυμέρου-Καμηλάκη]

Στο βιβλίο αυτό επιχειρούνται η εξέταση, η ανάλυση και η ερμηνεία της πραγματικότητας που διαμόρφωναν κάθε φορά οι εξεγέρσεις στην Κύπρο κατά το πρώτο μισό του 19ου αιώνα. 

Για την οθωμανική Κύπρο, το πρώτο μισό του 19ου αιώνα είναι περίοδος μεγάλης αναταραχής, που σημαδεύεται από τέσσερις σημαντικές στιγμές: τη μεγάλη και πολύμηνη εξέγερση του 1804, κυρίως στη Λευκωσία, τα γεγονότα και τις εκτελέσεις του Ιουλίου του 1821, τις τρεις παράλληλες εξεγέρσεις του 1833 και την αναστάτωση του 1840-41 εξαιτίας των διοικητικών μεταρρυθμίσεων που επιχειρήθηκαν. Το βιβλίο αυτό διερευνά τα αίτια και τις αφορμές των ταραχών, το ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο ξέσπασαν και τις αντιδράσεις της τοπικής και της κεντρικής εξουσίας. 

Οι εξεγέρσεις αναλύονται ως ένα είδος διαπραγμάτευσης ανάμεσα σε πολλούς και διαφορετικούς συντελεστές: την Υψηλή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη, τους φορείς εξουσίας του σουλτάνου σε τοπικό επίπεδο (μουσουλμανικούς και χριστιανικούς), τους προξένους ευρωπαϊκών κρατών, και φυσικά τους ίδιους τους εξεγερμένους που προβάλλουν συγκεκριμένα αιτήματα ή αντιδρούν σε ορισμένες πολιτικές. 

Πέρα από την αποκατάσταση της τάξης και την επιστροφή στην όποια οθωμανική κανονικότητα, τα αποτελέσματα αυτών των ταραχών είναι πολυσήμαντα, καθώς επιτρέπουν να αναδειχθεί κάθε φορά η τοπική πραγματικότητα σε σχέση με το ευρύτερο πολιτικό και κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον και να αποκωδικοποιηθεί ο τρόπος με τον οποίο ασκείται, αλλά και αμφισβητείται, η οθωμανική εξουσία στην περιφέρεια της αυτοκρατορίας.

Το βιβλίο αυτό είναι η προσπάθεια ενός ανθρωπολόγου να ανιχνεύσει, με βάση τα εμπειρικά δεδομένα της επιτόπιας έρευνας, τους τρόπους με τους οποίους εμείς οι άνθρωποι αναπαράγουμε, έστω και ασυνείδητα, τις συνθήκες που μας καταπιέζουν. 

Δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο οι Έλληνες θα ’πρεπε να θεωρούν ότι το κριτήριο της «ευρωπαϊκότητας» αποτελεί αναγκαία και αποκλειστική βάση για την αξιολόγηση του δικού τους πολιτισμού. 

Αν δεν πιστεύουμε ότι είναι το αναπόφευκτο πεπρωμένο των μικρότερων λαών να δέχονται χωρίς διαμαρτυρία την υποβάθμισή τους και την περιφρόνησή τους απ’ τις μεγαλύτερες και πιο ισχυρές χώρες, αν δηλαδή δεν αντικρίζουμε μοιρολατρικά την ιεράρχηση των πολιτισμικών αρχών και αξιών την οποία εκμεταλλεύονται οι ηγέτες ορισμένων παντοδύναμων χωρών, πώς και με ποιον τρόπο θα ξεθάψουμε τις δομές και τις διαδικασίες που τους επιτρέπουν να διαιωνίζουν την υπεροχή τους; Θ’ αρχίσουμε με την κριτική ανάλυση της πολιτισμικής οικειότητας και της αναπαραγωγής των σχέσεων ανισότητας στις καθημερινές τελέσεις των κοινωνικών σχέσεων. 

 Αυτό το βιβλίο είναι, πιστεύω, ριζοσπαστικά ανθρωπολογικό. Είναι όμως επίσης –και αυτό μπορεί να ισοδυναμεί με το ίδιο πράγμα– ένα βιβλίο άκρως πολιτικού χαρακτήρα. 

Για να αναδείξει τα αλληλεπικαλυπτόμενα πεδία της κοινωνικής ποιητικής και της πολιτισμικής οικειότητας –μια πρωτότυπη επεξεργασία με την οποία, εμπνευσμένος από το παράδειγμα της Ελλάδας, έβαλε τη σφραγίδα του στην ανθρωπολογική σκέψη– ο Μάικλ Χέρτσφελντ ξεκινάει από το διχασμό ανάμεσα στα επίσημα πρότυπα του εθνικού πολιτισμού και τις εμπειρίες των απλών πολιτών, και μαζί από το παράδοξο που προκύπτει όταν πολλοί απ’ αυτούς απορρίπτουν κανόνες κατοχυρωμένους από το κράτος, αλλά σε στιγμές κρίσης αποδεικνύονται οι πιο πιστοί υπερασπιστές του.

Πώς αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι το περιβάλλον; Μια δυναμική θεώρηση από έναν ειδήμονα της συγκριτικής ανθρωπολογίας, της εξελικτικής θεωρίας και των σχέσεων πολιτισμού, τεχνολογίας και οικολογίας. 

Σύμφωνα με τον Τιμ Ίνγκολντ, η πολιτισμική ποικιλότητα συνίσταται, πρώτα απ’ όλα, στην ποικιλία των δεξιοτήτων. Ούτε έμφυτες, ούτε επίκτητες, αλλά βιολογικές όσο και πολιτισμικές, οι δεξιότητες αναπτύσσονται και ενσωματώνονται στον ανθρώπινο οργανισμό μέσα από την πρακτική και την εκπαίδευση σ’ ένα περίγυρο. Για να εξηγήσουμε τη γέννησή τους μέσα από τη δυναμική της ανάπτυξης, απαιτείται μια οικολογική προσέγγιση, η οποία εντάσσει τους ανθρώπους στο πλαίσιο μιας ενεργητικής εμπλοκής με το συστατικά του περιβάλλοντός τους. 

Τα δοκίμια που συνθέτουν αυτό το βιβλίο επικεντρώνονται στην εξασφάλιση της διαβίωσης, στο νόημα της «κατοίκησης» και στο χαρακτήρα των δεξιοτήτων, συνυφαίνοντας προσεγγίσεις από τα πεδία της κοινωνικής ανθρωπολογίας, της οικολογικής ψυχολογίας, της εξελικτικής βιολογίας και της φαινομενολογίας έτσι όπως δεν είχε ξαναγίνει ποτέ πριν. Το βιβλίο επαναστατικοποιεί τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε τι είναι «βιολογικό» και τι «πολιτισμικό» στους ανθρώπους, τι συνιστά εξέλιξη και ιστορία και τι σημαίνει για τα ανθρώπινα όντα –που είναι ταυτόχρονα οργανισμοί και πρόσωπα– να κατοικούν ένα χώρο. Προσφέρει έτσι μια μοναδική κατανόηση της πρόσληψης του περιβάλλοντος, πολύτιμη όχι μόνο σε ανθρωπολόγους, αλλά και σε βιολόγους, ψυχολόγους, αρχαιολόγους, γεωγράφους και φιλοσόφους.

π. Σταμάτης Σκλήρης

(από το βιβλίο) 

Οι Κυθήριοι στη Σμύρνη που μετανάστευσαν από το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα και παρέμειναν εκεί μέχρι την Καταστροφή (1922) εμφανίζουν ένα συναρπαστικό οδοιπορικό που τους κατέστησε ξεχωριστούς σ’ αυτή την περιοχή. 

Η ανά χείρας έκδοση χωρίζεται σε τρία Μέρη: 

Το Πρώτο Μέρος αφιερώνεται στη μετάβαση των Ελλήνων στην Ιωνία και ιδιαίτερα στη Σμύρνη• περιγράφονται σημαντικοί σταθμοί στην πολιτική, οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή του τόπου αυτού. 

Στο Δεύτερο Μέρος, με επίκεντρο τους Κυθήριους, αναλύονται (α) οι μεταβάσεις τους προς τη Σμύρνη, με στοιχεία που προκύπτουν από τα διαβατήρια, τους εκλογικούς καταλόγους και κατάστιχο απόπλου πλοίων προς την Ιωνία• (β) η παρουσία των Κυθηρίων και η επαγγελματική τους απασχόληση στη Σμύρνη• (γ) η σωματειακή οργάνωση στην Κυθηραϊκή Αδελφότητα, η οποία έδειξε σημαντική δραστηριότητα, και οι λατρευτικές εκδηλώσεις προς τιμήν της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας• (δ) η ανθρωπογεωγραφία εννέα περιοχών του Νομού της Σμύρνης, όπου υπήρχε σημαντική συγκέντρωση Κυθηρίων και (ε) στοιχεία εξεχουσών κυθηραϊκών οικογενειών και μεμονωμένων ατόμων, όπου η παρουσία και η δράση τους απέκτησαν υπερτοπική εμβέλεια στις επιστήμες, τα γράμματα και τον πολιτισμό. 

Το Τρίτο Μέρος αφορά τους πρόσφυγες ως σύνολο που κατέφυγαν στην Ελλάδα και αντιμετώπισαν προβλήματα εγκατάστασης και οικονομικής και κοινωνικής ένταξης στη χώρα μας. Ειδική μνεία γίνεται στους Κυθηρίους πρόσφυγες στα Κύθηρα, στον Δήμο Ευόσμου Θεσσαλονίκης και στον Δήμο Καισαριανής στην Αθήνα.

«Η βενετική κατάκτηση της Κρήτης επέφερε καίριες αλλαγές στη λειτουργία του κοινωνικού οικοδομήματος, όπως αυτό είχε διαμορφωθεί στο νησί στη διάρκεια της βυζαντινής περιόδου. Μία από τις σημαντικότερες μεταβολές που επήλθαν στις δομές του κοινωνικού συστήματος ήταν η διάρθρωση της κοινωνίας σύμφωνα με τις δυτικές συνήθειες και εμπειρίες.

[…] Στην κατηγορία των «τσιταδίνων», όπως καλούνται οι cittadini σε ορισμένες ελληνικές πηγές, ανήκαν κατά τις πρώτες δεκαετίες της περιόδου της βενετικής κατοχής άτομα κυρίως λατινικής καταγωγής. Με την πάροδο του χρόνου εντάχθηκαν σ΄αυτήν, όπως συνέβη και σε άλλες περιοχές του ελληνικού χώρου, και οι ντόπιοι κάτοικοι του νησιού, οι οποίοι είχαν αποκλειστεί από την ανώτερη κοινωνική σειρά. Ο κύριος Λαμπρινός, γνωστός ερευνητής της ιστορίας του μεσαιωνικού ελληνισμού, προσεγγίζει από πολλές πλευρές το θέμα του, αξιοποιώντας ένα πλούσιο αρχειακό υλικό που ευτύχησε να εντοπίσει στο Κρατικό Αρχείο της Βενετίας…».

Χρύσα Μαλτέζου

(από το προλογικό σημείωμα του βιβλίου)

Τίτλος: Τοπικά Συμβούλια στις Βυζαντινές Πόλεις. Παράδοση και Εξέλιξη (13ος-15ος Αιώνας)
Συγγραφέας: Κοντογιαννοπούλου Αναστασία
Έκδοση: Ακαδημία Αθηνών
Σελίδες: 174
ISBN: 978-960-404-305-7
Τιμή στο βιβλιοπωλείο μας: 5,20€

Ένα βιβλίο για το χρήμα, τα δάνεια, τους τόκους, το πιστωτικό σύστημα αποκτά ιδιαίτερη αξία στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης. Ένα βιβλίο γραμμένο, μάλιστα, από τον Jacques Le Goff, τον μάστορα, με την έννοια του μεσαιωνικού magister, της Ιστορίας αλλά και τον τεχνίτη του λόγου, είναι ένα μαστόρεμα πάνω σε σκληρά υλικά, στον άφθιτο σίδηρο, και ο Le Goff γίνεται αυτό που σημαίνει το επίθετό του, ο μάστορας σιδηρουργός.

Ο Μεσαίωνας και το χρήμα δεν απευθύνεται μόνο σε εκείνους που ασχολούνται με τον Μεσαίωνα ή απλώς αγαπούν τον Μεσαίωνα ή θαυμάζουν τον Le Goff· παρουσιάζει την εξέλιξη, το μέστωμα μιας εύρωστης σκέψης για τον Μεσαίωνα στην Ευρώπη, η οποία παρακολουθεί με εκγρήγορση, με ετοιμότητα, με αγωνία τη σύγχρονη πορεία της ηπείρου μας. Ανάμεσα στις γραμμές του, ανάμεσα στα ερωτήματα για την τοκογλυφία, το είδος των νομισμάτων που κυκλοφορούσαν, τους αμαρτωλούς ή μη εμπόρους, τον προκαπιταλιστικό ή μη χαρακτήρα της μεσαιωνικής οικονομίας ή τις τόσο ενδιαφέρουσες εικόνες που ο συγγραφέας του σχεδίασε για τους ανθρώπους του Μεσαίωνα, υπάρχει αυτή η αγωνία της κοινωνίας των υποψιασμένων για το μέλλον της Ευρώπης.

Η παρούσα έκδοση απευθύνεται σε όποιον ενδιαφέρεται να έρθει σε μια πρώτη επιστημονική επαφή με το βυζαντινό και μεταβυζαντινό μουσικό πολιτισμό. Σκοπό έχει να βοηθήσει τον αναγνώστη να αποκτήσει με ευχάριστο τρόπο και σε σύντομο χρονικό διάστημα, σταθερές βασικές γνώσεις πάνω στους κυριότερους θεματικούς κύκλους της Βυζαντινής Μουσικολογίας.

Προκειμένου η έκδοση να είναι προσιτή σε όσο το δυνατόν περισσότερους ενδιαφερόμενους, η μελέτη της δεν προϋποθέτει γνώσεις της βυζαντινής παρασημαντικής. Ωστόσο συμπεριλαμβάνονται όχι μόνο τα ποιητικά κείμενα, αλλά και τα μουσικά κείμενα των κομματιών που παρουσιάζονται.

Η ύλη του βιβλίου κατανέμεται στους εξής θεματικούς κύκλους, προσκαλώντας τους αναγνώστες στη συνδυαστική μελέτη: 

1. Βυζαντινός πολιτισμός. 2. Βυζαντινή μουσικολογία. 3. Ο χωροχρόνος της ελληνικής εκκλησιαστικής μουσικής. 4. Στοιχεία υμνολογίας. 5. Μουσική θεωρία στο Βυζάντιο, η οκταηχία και η βυζαντινή παρασημαντική. 6. Η βυζαντινή, μεταβυζαντινή και νεότερη εκκλησιαστική μελοποίηση. 7. Περί της κοσμικής μουσικής της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου. 

Η έκδοση περιλαμβάνει διάφορα βοηθητικά στοιχεία προς αξιοποίηση από τον σπουδαστή για συνδυαστική μελέτη ανάλογα με το επίπεδο κατάρτισής του: Α΄ Περιλήψεις. Β΄ Επιλογή πηγών. Γ΄ Κατάλογος μουσικών παραδειγμάτων. Δ΄ Εξειδικευμένες μελέτες πηγών. Ε΄ Μνημοτεχνικές έγχρωμες καρτέλες (CD). ΣΤ΄ Επιστημονική συνέπεια και δεοντολογία – Ασκήσεις επιστημονικής συγγραφής. Ζ΄ Συνοπτικός ιστορικός πίνακας. Η΄ Τεκμηρίωση εικόνων. 

Το βιβλίο είναι το 5ο της σειράς Βιβλιοθήκη Μουσικολογίας.  Η Μαρία Αλεξάνδρου είναι επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του ΑΠΘ.