ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

Μολονότι υπό μία έννοια ο τίτλος είναι παραπλανητικός λόγω της μονομέρειάς του, το Περί βεβαιότητος έχει δικαίως χαρακτηριστεί ως έργο πάνω στη γνωσιολογία, έργο το οποίο εγκαινιάζει νέες γραμμές σκέψης πάνω στις έννοιες της γνώσης, της αμφιβολίας και της δικαιολόγησης των πεποιθήσεων.

Αλλά και ανεξάρτητα από τη συμβολή του στην άρθρωση γνωσιοθεωρητικών θέσεων, το βιβλίο αποτελεί σαφώς το τρίτο αριστούργημα του Βίττγκενσταϊν (μετά το Τρακτάτους και τις Φιλοσοφικές έρευνες), επεκτείνοντας και διευρύνοντας τους βιττγκενσταϊνικούς στοχασμούς πάνω στη γλώσσα, τη λογική και την ανθρώπινη ζωή.

Ο πλούτος των παρατηρήσεων, η φιλοσοφική γονιμότητα των ερωτήσεων και των διαφορετικών απαντήσεων, αλλά και η ποικιλία των θεματικών που θίγονται στις σημειώσεις αυτές, όχι μόνο επιβεβαιώνουν έναν τέτοιο χαρακτηρισμό αλλά επιτρέπουν επίσης στον αναγνώστη να παρακολουθήσει την πορεία της σκέψης ενός μεγάλου φιλοσόφου. Στις σημειώσεις αυτές θίγονται οι προβληματικές του ιδεαλισμού και του σκεπτικισμού, η έννοια και ο ρόλος της αμφιβολίας, η έννοια της γνώσης και η θεμελίωσή της, η έννοια της δικαιολόγησης και της τεκμηρίωσης των εμπειρικών πεποιθήσεων, όπως και πολλά άλλα γνωσιολογικά ζητήματα, πέρα από την εμβληματική έννοια της βεβαιότητας, που καταλαμβάνει μεγάλο μέρος των φιλοσοφικών ερευνών του βιβλίου.

Έγρεο, φίλα μάτερ σημαίνει «Σήκω, αγαπημένη μητέρα». Είναι ένα εύγλωττο για τους υποψιασμένους αλλά όχι προκλητικό σύνθημα, που το εμπνεύστηκαν από έναν στίχο της Οδύσσειας κάποιοι σκαπανείς της ελληνικής εθνικής ιδέας στις αρχές του 19ου αιώνα. Φυσικά, «αγαπημένη μητέρα» ήταν η Ελλάδα, που οι λίγοι αυτοί διανοούμενοι πίστευαν ότι μπορούσε πλέον, και έπρεπε, να αναστηθεί, στηριγμένη στις δικές της δυνάμεις. Το ανά χείρας βιβλίο αποτελεί καρπό της πρώτης συστηματικής προσπάθειας να εντοπιστούν, να παρουσιαστούν και να σχολιαστούν κείμενα και εικαστικά έργα της περιόδου που ονομάζουμε Τουρκοκρατία, κείμενα και έργα στα οποία η Ελλάδα παρουσιάστηκε προσωποποιημένη. Η προσωποποίηση έγινε προφανώς επειδή οι δημιουργοί των έργων αυτών, Έλληνες και ξένοι, θέλησαν να μιλήσουν στο κοινό τους παραστατικότερα για το παρελθόν, για το τότε παρόν ή για το προσδοκώμενο μέλλον της πάλαι ποτέ ένδοξης και στις μέρες τους πολιτικά υποταγμένης και πολιτιστικά καθυστερημένης χώρας, εκφράζοντας με διάφορα κίνητρα –πολιτικά πάντοτε στην ουσία τους– κρίσεις, εκτιμήσεις, προβλέψεις, ευχές, υποσχέσεις και προτροπές. Καλύπτεται το διάστημα 1464-1821, προτάσσεται ωστόσο και μια επισκόπηση των προσωποποιήσεων της Αρχαίας Ελλάδας, από τον 5ο π.Χ. ώς τον 2ο μ.Χ. αιώνα.

Ο Γιάννης Κόκκωνας (1956) σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και αμέσως μετά στράφηκε στην ιστορία του βιβλίου και στη βιβλιολογία. Είναι διδάκτωρ Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Εργάστηκε δύο δεκαετίες ως φιλόλογος σε δημόσια λύκεια στην Ελλάδα και στη Γερμανία και από το 2003 είναι καθηγητής στο Τμήμα Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου.

Οι 2000 λέξεις οι οποίες αποτελούν το Μεσολογγίτικο γλωσσάρι μαζεύτηκαν από το στόμα του λαού της μικρής και ήσυχης πολιτείας μας. Πολλές είναι συλλεγμένες στα ιβάρια του Μεσολογγίου μετά από μακριά συμβίωση και συζητήσεις της Ακακίας με τους ψαράδες που ζούσαν εκεί.

Είναι ένα απόσταγμα μνήμης και αγάπης προερχόμενο κατευθείαν από το στόμα των απλών, αγράμματων και αταξίδευτων ανθρώπων του τόπου μας. Έχουν τη φρεσκάδα της ειλικρίνειας και την αυθεντικότητα του μιλημένου ( οι περισσότεροι από αυτούς που μιλάνε την πλούσια ντοπιολαλιά μας δεν ξέρουν καν πως γράφονται οι λέξεις που προφέρουν - και ακόμα λιγότερο από που προήλθαν: τις έχουν ακούσει απ' την μάνα τους και εκείνη απ' τη δική της).

Όλες οι λέξεις συνοδεύονται από ανάλογες επεξηγήσεις, ετυμολογία και φραστικά παραδείγματα.
Το βιβλίο συμπληρώνεται από την ιστορία της Μεσολογγίτικης γλώσσας, από τους κανόνες της προφοράς και «φωνητικής» γραφής των λέξεων καθώς και από 750 παρατσούκλια, 80 τοπωνύμια, 70 μεσολογγίτικες εκφράσεις - παροιμίες και ένα εξαιρετικά πρωτότυπο φωτογραφικό υλικό.

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

 Η βιβλιογραφία για έναν λογοτέχνη δεν είναι απλώς μια λίστα με άρθρα και μελέτες, γι’ αυτό και δεν αφορά μόνο όποιον επιθυμεί να διερευνήσει περαιτέρω το έργο του. Είναι, επιπλέον, μια παρουσίαση των δημοσιευμάτων με τέτοιον τρόπο, ώστε ο αναγνώστης της να μπορεί να αντιληφθεί ποια ήταν η αντιμετώπιση του συγγραφέα όσο ζούσε, ποια ήταν η πρόσληψη του έργου του πριν και μετά τον θάνατό του, ποια έργα προκάλεσαν αντιδράσεις, πώς εκτιμήθηκε η δράση αλλά και η σκέψη του, ποια βιβλία που αναφέρονταν σ’ αυτόν κίνησαν το ευρύτερο ενδιαφέρον κ.λπ.

Η παρούσα βιβλιογραφία καλύπτει δημοσιεύματα που αναφέρονται στον Νίκο Καζαντζάκη, αλλά όχι την εργογραφία του ίδιου του συγγραφέα και στοχαστή. Περιέχει 6.350 λήμματα και εκτείνεται από το 1906 έως και το 2012. Σε αυτήν έχουν συμπεριληφθεί και όσες βιβλιογραφίες έχουν δημοσιευτεί ώς τώρα για τον κρητικό λογοτέχνη, με κυριότερες αυτές των Γ. Κ. Κατσίμπαλη και Peter Bien. Τόσο ο φιλέρευνος φιλόλογος και μελετητής του έργου του Καζαντζάκη όσο και ο απλός αναγνώστης θα βρουν εδώ άρθρα, κριτικές βιβλίου και θεάτρου, μελέτες για το συνολικό έργο και για τα επιμέρους κείμενά του, ειδήσεις για τη ζωή και τον θάνατό του, ποιήματα εμπνευσμένα από αυτόν, αφιερώματα σε περιοδικά και εφημερίδες, μονογραφίες για τη φιλοσοφική και λογοτεχνική του πορεία, σύμμεικτους τόμους με πολυπρισματικές αναλύσεις, επαινετικά και επικριτικά κείμενα για τη μορφή του. Η κατάρτιση του βιβλιογραφικού αυτού σώματος βασίστηκε –όσο αυτό ήταν δυνατόν– στην έρευνα όλης της ελληνόγλωσσης κριτικογραφίας και βιβλιογραφίας και ταυτόχρονα επεκτάθηκε σε άρθρα και τόμους που δημοσιεύτηκαν στην αγγλική, ισπανική, γαλλική, γερμανική, ιταλική, ρωσική, ουκρανική, βουλγαρική, ρουμανική, σερβοκροατική, ουγγρική και αραβική γλώσσα.

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)
 

Με αφορμή τη συμπλήρωση 90 ετών από την έναρξη λειτουργίας της Τράπεζας της Ελλάδος, το Κέντρο Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας και το Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζουν στο κτήριο της οδού Πειραιώς (Πειραιώς 138) την έκθεση «Τόποι αναφοράς. Από τη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος», με 160 έργα τέχνης Ελλήνων καλλιτεχνών, επιλεγμένα από τη Συλλογή της.

Η Συλλογή έργων τέχνης της Τράπεζας, που άρχισε να διαμορφώνεται ήδη από την έναρξη λειτουργίας της το 1928, αριθμεί σήμερα περίπου 3.000 έργα τέχνης, κυρίως παραστατικής ζωγραφικής και χαρακτικής, καθώς και μικρό αριθμό γλυπτών, αναδεικνύοντας διαφορετικές όψεις της νεοελληνικής τέχνης. Ανάμεσά τους βρίσκονται έργα από σημαντικούς ζωγράφους του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, όπως οι Κωνσταντίνος Βολανάκης, Ιωάννης Αλταμούρας, Νικόλαος Γύζης, Γεώργιος Ιακωβίδης, Κωνσταντίνος Μαλέας, Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης, αλλά και από μεταγενέστερους, όπως οι Γιάννης Τσαρούχης, Πάρις Πρέκας, Σπύρος Βασιλείου, Παναγιώτης Τέτσης κ.ά.

Στην έκθεση «Τόποι αναφοράς. Από τη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος», τα έργα τέχνης οργανώνονται με βάση τρεις κύριες θεματικές ενότητες, που αποτέλεσαν και συνεχίζουν να αποτελούν πηγές έμπνευσης ιδεών διαχρονικής σημασίας για τη νεοελληνική τέχνη.

Άνοδος των εθνικισμών, άνθηση των ταυτοτικών ιδεολογιών, απόρριψη ενός ευρωπαϊκού εγχειρήματος που έχει χάσει τον δρόμο του, δικαιολογημένοι φόβοι μπροστά στην παγκοσμιοποίηση: ο πειρασμός της αναδίπλωσης στον εαυτό μας καταπίνει τα έθνη μας και κλονίζει τις άφωνες και απαθείς δυτικές ελίτ. Απέναντι στα αντιδραστικά κινήματα, είναι πια καιρός να πάρουμε τον λόγο, να δώσουμε τη μάχη για τον πολιτισμό και να επανεφεύρουμε μια ουμανιστική και προοδευτική σχέση με τον κόσμο.

"H αυτοκτονία του δήμου" αναλύει την ιστορική διαδρομή της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, από το θρίαμβο ως την κατάλυσή της. Στις αρχές της δεκαετίας του '30 οι συνέπειες της διεθνούς ύφεσης προκαλούν ένα ντόμινο εξελίξεων, το οποίο πλήττει και τη γερμανική οικονομία. Απέναντι στην ανάγκη της άμεσης δημοσιονομικής εξυγίανσης, τα πολιτικά κόμματα διχάζονται ως προς τον τρόπο επιμερισμού των βαρών της κρίσης, με αποτέλεσμα να διαλυθεί ο τελευταίος πλειοψηφικός κυβερνητικός συνασπισμός. Το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο της χώρας θέτει σε προτεραιότητα την εφαρμογή ενός προγράμματος αυστηρής λιτότητας, κατά παράκαμψη της Βουλής.

Πράγματι, η συστηματική λήψη έκτακτων οικονομικών μέτρων από τον Πρόεδρο του Ράιχ, βάσει του δικαίου της ανάγκης, ματαιώνει την κοινοβουλευτική αντιπαράθεση και, συνεπώς, προσδίδει στην αποδιάρθρωση του κράτους πρόνοιας μια διάσταση μονοδρόμου. Από τη στιγμή, μάλιστα, που η σοσιαλδημοκρατία αποφασίζει να ανεχθεί τις πρακτικές αυτές με την ψήφο της, τίθεται μοιραία σε κίνηση η διαδικασία διάρρηξης των δεσμών αντιπροσώπευσης ανάμεσα στην κοινωνική πλειοψηφία και το σύνολο των κομμάτων του δημοκρατικού τόξου. Παράλληλα με την ιστορική ανάλυση, το ανά χείρας βιβλίο θέτει σε πρώτο πλάνο τη διαμάχη που συντελείται στο χώρο της συνταγματικής θεωρίας. Η επικράτηση της σκέψης του Carl Schmitt στο πεδίο αυτό νομιμοποιεί τη διαρκή επίκληση μιας κατάστασης εξαίρεσης, η οποία επιφέρει την απαξίωση των συνταγματικών θεσμών και την επιβολή μιας κοινωνικά επώδυνης πολιτικής.

Σε αυτό το οικονομικό, πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο δεν αργεί να προβάλει ως σωτήρας του γερμανικού λαού ένας ορκισμένος εχθρός της δημοκρατίας. Και ο δήμος τον ακολουθεί... 

(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Τι μπορεί να διδαχθεί κανείς από τον φυσικό κόσμο και μάλιστα από τα λουλούδια και τα πουλιά, δηλαδή από τους κατά τον Κίρκεγκωρ "θεϊκά διορισμένους δασκάλους" των αγωνιώντων ανθρώπων; Οι τρεις "θεοσεβείς λόγοι" για Τα κρίνα του αγρού και τα πετεινά του ουρανού -κατά συνέπεια και το ευαγγελικό απόσπασμα στο οποίο αναφέρονται- δεν πρέπει να διαβαστούν ως ειδυλλιακό ποίημα που περιγράφει νοσταλγικά τη φύση και μας προτρέπει να επανασυνδεθούμε μαζί της, αλλά ως πρότυπο για την ανθρώπινη αγωγή. Απροϋπόθετη σιωπή, απροϋπόθετη υπακοή, απροϋπόθετη χαρά: ό, τι είναι φυσικό για τα λουλούδια και τα πουλιά είναι τέχνη για τον άνθρωπο. Οι άνθρωποι όμως δεν οφείλουν μόνο να τα μιμηθούν, αλλά και να επιλέξουν να διδαχθούν από αυτά τη σιωπή, την υπομονή και τη χαρά. Με άλλα λόγια, εμείς οι άνθρωποι μπορούμε και πρέπει να επιλέγουμε τον εαυτό μας, και με αυτόν τον τρόπο και μόνο να γινόμαστε τελικά ο εαυτός μας. 

Το ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ
σας προσκαλεί στην παρουσίαση του βιβλίου του

Stephen Greenblatt

ΠΑΡΕΓΚΛΙΣΙΣ
Ο ΛΟΥΚΡΗΤΙΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑΣ

τη Δευτέρα 11 Ιουνίου 2018,
στις 7.00 μμ
στο βιβλιοπωλείο του ΜΙΕΤ,
Αμερικής 13, Αθήνα

Πόση αξία για τη σημερινή εκπαίδευση μπορεί να έχουν οι προβληματισμοί, τα ερωτήματα και οι απόψεις που κατέθετε από το 1996 ως το 2012 ο Χρίστος Τσολάκης στη στήλη «Θέσεις και Σημειώματα» μιας περιοδικής έκδοσης όπου περιμένει κανείς να βρει σχόλια που αφορούν την επικαιρότητα; Ποια η χρησιμότητα της συγκέντρωσης και συμπερίληψής τους σε έναν τόμο που εκδίδεται το 2018;

Δάσκαλοι, φιλόλογοι, φοιτητές και μαθητές, θα βρουν γρήγορα την απάντηση, ξεφυλλίζοντας τις σελίδες του βιβλίου. Και θα διαπιστώσουν ότι τα κείμενα του Τσολάκη παραμένουν χρήσιμα και ζωντανά για τρεις τουλάχιστον λόγους. Πρώτον, γιατί την εκπαίδευσή μας την ταλαιπωρούν ακόμη, ίδιες κι απαράλλαχτες, οι καταστάσεις που τον οδήγησαν στη σύνταξη των Σημειωμάτων. Δεύτερον, γιατί ο Τσολάκης έχει ως αρωγό του στα κείμενα αυτά τον λόγο ποιητών, πεζογράφων, φιλολόγων, γλωσσολόγων, φιλοσόφων, ιστορικών, παιδαγωγών και άλλων πολλών, από τον Όμηρο μέχρι σήμερα. Και τρίτον, γιατί το κύριο ζητούμενο για τον συντάκτη τους δεν είναι η εκπαίδευση αλλά η παιδεία· και το αίτημα για παιδεία, ειδικά όπως το θέτει ο Τσολάκης, αγκυρώνοντάς το στην αρχαία Ελλάδα και ακολουθώντας το ως σήμερα, εξακολουθεί να είναι φλέγον. Να γιατί τα κείμενα αυτά, ακόμη κι όταν αναφέρονται σε γεγονότα ή καταστάσεις της εποχής που συντέθηκαν, έχουν έντονα διαχρονικό χαρακτήρα, που με την πένα του Τσολάκη γίνεται σχεδόν αχρονικός.

Ειδικά όσοι γνώρισαν από κοντά τον συγγραφέα θα συμφωνήσουν ότι σε αυτά ακριβώς τα κείμενα, που ο ίδιος δεν έμπαινε καν στον κόπο να υπογράψει (!), ο Χρίστος Τσολάκης προβάλλει ολοζώντανος. Κι όσοι δεν τον γνώρισαν, θα έχουν μια μοναδική ευκαιρία να τον ψηλαφήσουν.

Ο συγκεκριμένος τόμος δεν είναι μόνο ένα οφειλόμενο τιμητικό αφιέρωμα του Ινστιτούτου προς έναν ειλικρινή, πιστό και αγαπητό φίλο. Είναι ταυτόχρονα αφιερωμένος από τον ίδιο τον Χρίστο Τσολάκη προς κάθε εμπλεκόμενο με τη νεοελληνική εκπαίδευση: ξεκινώντας από τον εκάστοτε Υπουργό Παιδείας, στον οποίο κάποια από τα κείμενα αυτά απευθύνονται, και φτάνοντας στον εκκολαπτόμενο δάσκαλο ή φιλόλογο, στον κάθε φοιτητή ή μαθητή, και τελικά στον καθένα που θέλει να αγωνιά και επιθυμεί να αγωνίζεται για παιδεία.

(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Το βιβλίο Πολεμικές επιχειρήσεις στα Μικρασιατικά παράλια κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918) περιγράφει λεπτομερώς τις επιχειρήσεις των δυνάμεων της Αντάντ στα Μικρασιατικά παράλια, από το Αδραμύττι στον βορρά μέχρι την Αττάλεια στον νότο, κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Συμπεριλαμβάνονται οι ενέργειες των συμμαχικών υποβρυχίων στην Προποντίδα, ενέργειες οι οποίες ανησύχησαν πολύ τους Γερμανούς και τους Τούρκους επιτελείς, επειδή απείλησαν ως και την Κωνσταντινούπολη.

Ειδικότερα, το βιβλίο αυτό ασχολείται με τις δράσεις της Αντάντ εναντίον της Σμύρνης, με τις έρευνες για βάσεις γερμανικών υποβρυχίων, με τις αεροπορικές εμπλοκές, με τις επιδρομές Μικρασιατών ατάκτων (τους οποίους οργάνωσαν και υποστήριξαν οι Βρετανοί και οι Γάλλοι) και με κατασκοπευτικές επιχειρήσεις. Για την εκπόνηση του έργου χρησιμοποιήθηκε πληθώρα πηγών, αρχείων, φωτογραφιών, χαρτών και μαρτυριών (ελληνικών και ξένων).