ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΜΙΕΤ- ΑΜΕΡΙΚΗΣ 13

 Πέρα από τον πολύχρωµο, οσμηρό, ποικιλόσχημο κόσμο που μας περιβάλλει, υπάρχει ένας άλλος κόσμος, ο μοριακός· άγνωστος στους περισσότερους — σε κάποιον βαθμό, μάλιστα, ακόμη και στους ίδιους τους χημικούς επιστήμονες. Μικρά μόρια με αξιοθαύμαστες λειτουργίες, μεγάλα μόρια με εντυπωσιακή αρχιτεκτονική, παράδοξοι συνδυασμοί ατόμων, όλα αυτά συνιστούν τον αφανή κόσµο σε μοριακό επίπεδο: είναι η μία πλευρά των φυσικών, οργανικών ενώ­σεων που συγκροτούν τον έμβιο κόσμο. Στην άλλη πλευρά βρίσκονται τα πολύ περισσότερα σε αριθμό συνθετικά μόρια: άλλα μιμούμενα τα φυσικά μόρια κι άλλα πρωτότυπα, άλλα απότοκα λεπτού σχεδιασμού κι άλλα τυχαία προϊόντα αναπάντεχων αντιδράσεων, με επιθυμητές ιδιότητες που τα καθιστούν χρήσιμα σε διάφορες εφαρμογές. Μια γεύση αυτού του θαυμαστού μικρόκοσμου φιλοδοξεί να μεταδώσει το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας. Τα Πορτρέτα οργανικών ενώσεων επικεντρώνονται σε 1.000 περίπου ενώσεις που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από πλευράς χημικής δομής, αλλά και όσον αφορά την ονομασία τους. Σκοπός του βιβλίου είναι να παρουσιάσει, με συνοπτικό και εύληπτο τρόπο, επιλεγμένες ενώσεις, δίνοντας έμφαση σε ενώσεις που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα ή σε νέες ιδιότητες και εφαρμογές ενώσεων οι οποίες είναι γνωστές εδώ και καιρό. Για πρακτικούς λόγους, παραλείπονται οι περισσότερες οργανικές ενώσεις που απαντούν σε διδακτικά εγχειρίδια.

(Παρουσίαση από τον εκδότη)

Γίντιν, Επένα, Κούρτοπ, Λέτι, Νγκανάσαν, Ρότοκας, Σιριόνο… Αυτές είναι μόνο λίγες από τις 7.000 γλώσσες που μιλιούνται αυτή τη στιγμή ανά την υφήλιο. Στη συντριπτική τους πλειονότητα, οι γλώσσες αυτές είναι άγνωστες στο ευρύ κοινό. Αποτελούν, όμως, μαζί με τις πιο γνώριμες σ’ εμάς Γερμανική, Αγγλική, Γαλλική, αλλά και τη μητρική μας Ελληνική, το «υλικό» για τη μελέτη του γλωσσολογικού κλάδου της Τυπολογίας, ο οποίος ασχολείται με τη συλλογή δεδομένων από πλήθος γλωσσών, τη σύγκριση και την κατηγοριοποίησή τους με βάση τα δομικά τους χαρακτηριστικά, αποσκοπώντας στην ανεύρεση κοινών σχημάτων.

Το παρόν έργο είναι το πρώτο ελληνόγλωσσο εγχειρίδιο αφιερωμένο στον κλάδο της Τυπολογίας. Αρχικά το εγχειρίδιο επιδιώκει να εισαγάγει τον αναγνώστη στις αρχές, τις μεθόδους, τις θεωρητικές σχολές και τα ερευνητικά εργαλεία της τυπολογικής μελέτης. Στη συνέχεια διερευνά ενδιαφέροντα φαινόμενα σε όλα τα γλωσσικά επίπεδα (μορφολογία, σύνταξη, φωνολογία, σημασιολογία) περιγράφοντας και αναλύοντας πλήθος εμπειρικών δεδομένων σε μεγάλο εύρος γλωσσών. Κατόπιν επιχειρεί μια συνοπτική επισκόπηση της Ελληνικής από τυπολογική σκοπιά και καταλήγει με μια σύντομη εξερεύνηση της διάδρασης της Τυπολογίας με άλλους γλωσσολογικούς κλάδους (π.χ. Ψυχογλωσσολογία), αλλά και διαφορετικές επιστήμες όπως η Γενετική.

Το βιβλίο φιλοδοξεί να είναι κάτι παραπάνω από ένα τυπικό εγχειρίδιο. Μολονότι απευθύνεται πρωτίστως σε φοιτητές και ειδικούς στη γλωσσολογία —καθώς η πλήρης κατανόησή του απαιτεί κάποιες εξειδικευμένες γνώσεις—, στο αναγνωστικό του κοινό συμπεριλαμβάνει όλους εκείνους που αγαπούν και ενδιαφέρονται για τη γλώσσα, που εκτιμούν τη γλωσσική ποικιλομορφία και επιθυμούν να μάθουν περισσότερα γι’ αυτή, που θέλουν να κατανοήσουν γιατί όλες οι γλώσσες είναι ισάξιες μεταξύ τους και εντέλει εξίσου άξιες μελέτης.

(παρουσίαση του εκδότη)

Η έκθεση «1821 Πριν και Μετά» είναι μία από τις σημαντικότερες εκθέσεις που έχει διοργανώσει το Μουσείο Μπενάκη και η μεγαλύτερη έκθεση για το νεότερο Ελληνισμό που έχει παρουσιασθεί ποτέ.

Τα περισσότερα από 1.200 αντικείμενά της και οι 1.218 σελίδες του καταλόγου της παρουσιάζουν εκατό χρόνια ιστορίας του νεότερου Ελληνισμού, από το 1770 μέχρι το 1870. Πρόκειται για την εκατονταετία που ξεκινά με την ηθική και οικονομική προετοιμασία της απελευθέρωσης των Ελλήνων, κορυφώνεται με την Επανάσταση του 1821 και ολοκληρώνεται με τις πρώτες δεκαετίες της λειτουργίας και της ανάπτυξης του ελληνικού κράτους. Μέσα από σπάνια έργα τέχνης και από ξεχωριστά τεκμήρια της κάθε εποχής, οι τρεις ενότητες της έκθεσης και τα αντίστοιχα κεφάλαια του καταλόγου συνθέτουν ένα γοητευτικό ταξίδι ιστορίας και τέχνης, τα βήματα του οποίου μας εξηγούν γιατί αυτή η τόσο πλούσια εκατονταετία εξακολουθεί να μας συγκινεί τόσο έντονα, ακόμη και στον εικοστό πρώτο αιώνα.

(πηγή: Μουσείο Μπενάκη) 

Ο Λάμπρος Καμπερίδης παρουσιάζει εδώ, γραμμένη στα γαλλικά, τη μελέτη του που εξαρχής θεωρούσε ως απαραίτητο δεύτερο τόμο στην πραγματεία  του Νικόλαου Μαυροκορδάτου Περί καθηκόντων βίβλος  (Βουκουρέστι 1719), την οποία ο ίδιος εξέδωσε σε δίγλωσση έκδοση (ΜΙΕΤ, 2014), σε δική του μετάφραση και ερμηνευτικό σχολιασμό, επίσης στα γαλλικά. Ένα δοκίμιο για τα «καθήκοντα» (officia) στο κατώφλι του Διαφωτισμού ήταν, για τον πολύγλωσσο συγγραφέα, ο ιδεώδης συνοδοιπόρος του σύγχρονου αναγνώστη στην κατανόηση του opus magnum του Μαυροκορδάτου, ο οποίος συνέγραψε το έργο του ως πρότυπο ενός συνταγματικού δικαίου όταν ανέλαβε την ηγεμονία των παραδουνάβιων επικρατειών, με σκοπό να χρησιμεύσει ως κώδικας συνύπαρξης μιας ανασυντασσόμενης κοινωνίας στο πλαίσιο του οθωμανικού καθεστώτος. Ο βοϊβόδας της Μολδοβλαχίας ήθελε να είναι ο φορέας της δυτικής παράδοσης που νομιμοποιεί κάθε είδους ηγεμόνα, αρχιερέα, ανώτατο κρατικό διοικητή ή δικαστή να αναλαμβάνει την «αξιοπρέπεια» των καθηκόντων του, και να φέρει το «πρόσωπο» του λειτουργήματος που ασκεί ως εγγύηση για τις υπηρεσίες του στα δημόσια πράγματα (res publica). Τα πρώτα ηθικά χαρακτηριστικά των Καθηκόντων αντλούν από τις πλατωνικές αρετές, τη δικαιοσύνη, τη φρόνηση, την ανδρεία και τη σωφροσύνη. Σήμερα ο μελετητής της ιδέας των Καθηκόντων και της μαυροκορδάτειας περιπέτειας, στο πόνημά του Les devoirs et la chose publique  (Τα Καθήκοντα και τα δημόσια πράγματα), διανύει μια ιστορική, φιλοσοφική, θεολογική, πολιτική και νομολογική διαδρομή συσχετίζοντας τα καθήκοντα με τις αρετές, περιδιαβαίνει τα σοφιολογικά κείμενα, ανατρέχει στις πηγές της παραινετικής λογοτεχνίας αλλά και στον λαϊκό πολιτισμό με τις μοναστηριακές επιδράσεις, ερευνά τις αλληλοεπιδράσεις στον διφυή πολιτισμικό γόνιμο χώρο της νοτιοανατολικής Ευρώπης του 17ου και 18ου αιώνα, τη λεγόμενη «ελληνο-ρουμανική παιδεία». Η Γαλλική Επανάσταση σήμανε το τέλος της κυριαρχίας των καθηκόντων στο πολιτειακό σύστημα των παλαιών καθεστώτων. Από την εποχή των Στωικών και ως τον 18ο αιώνα, τα καθήκοντα είχαν εγγραφεί στους συνταγματικούς θεσμούς της πολιτείας και καθόριζαν το μέτρο της εμπλοκής των πολιτών ως κοινωνικών προσώπων στις σχέσεις τους με τις αρχές της εξουσίας, καθώς και στις σχέσεις τους με άλλα πρόσωπα διασφαλίζοντας την αρμονική σύνθεση της κοινωνίας.  Μετά την Επανάσταση η πρωταρχική σημασία των καθηκόντων στη διάταξη της κοινωνίας μειώθηκε, για να υπερτονιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα (droits de l’homme) που υποσκέλισαν  την έννοια των καθηκόντων.

Σπουδάζοντας στο Λονδίνο το φθινόπωρο του 1986, συνάντησα έναν Γερμανό φοιτητή που είχε μεγαλώσει στο Δυτικό Βερολίνο – την πόλη-σύμβολο της παγκόσμιας αντιπαράθεσης που ονομάστηκε Ψυχρός Πόλεμος. Πάνω στη συζήτηση τον ρώτησα αν πίστευε ότι η διαιρεμένη πατρίδα του θα ξαναγινόταν ποτέ ενιαίο κράτος. «Δεν το πιστεύω», απάντησε. «Σαράντα τόσα χρόνια ζούμε χωριστά, με διαφορετικά συστήματα. Έχουμε γίνει δύο έθνη πια. Άσε που οι “υπερδυνάμεις” δεν θα το επέτρεπαν ποτέ». Όσοι έζησαν ανάμεσα στο 1945 και το 1989 είχαν μάθει να θεωρούν δεδομένο το διεθνές περιβάλλον που είχε κληροδοτήσει ο πόλεμος του Χίτλερ. Οι μεγαλύτεροι πάσχιζαν να επουλώσουν τραύματα, οι νεότεροι να χτίσουν όνειρα στη σκιά του διπολισμού και της ισορροπίας του τρόμου. Για τους πιο τυχερούς, στον «ανεπτυγμένο» κόσμο, ανατολικό και δυτικό, αυτό σήμαινε ένα λίγο πολύ σταθερό και προβλέψιμο περιβάλλον. Για τους άλλους, στον λεγόμενο «Τρίτο Κόσμο», η αστάθεια και η ανασφάλεια ήταν ο κανόνας.

(οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Επειδή το brain drain αφορά κυρίως μετακινήσεις από τις λιγότερο αναπτυγμένες προς τις αναπτυγμένες χώρες, συμβάλλει στην επιδείνωση των μεταξύ τους ανισοτήτων. Σκοπός του βιβλίου αυτού είναι να συμβάλει στην κατανόηση του brain drain, αλλά και του γενικότερου φαινομένου της μετανάστευσης υψηλής ειδίκευσης στον σύγχρονο κόσμο, δίνοντας έμφαση στον ευρωπαϊκό χώρο και στην Ελλάδα. Ειδικότερα, προσπαθεί να εντάξει την κινητικότητα των ειδικευμένων μεταναστών στα ευρύτερα θεωρητικά σχήματα που ερμηνεύουν το μεταναστευτικό φαινόμενο και να αποτυπώσει σε ένα συνεκτικό πλαίσιο τα μέχρι σήμερα δεδομένα για τη μετανάστευση υψηλής ειδίκευσης, την ιστορική της προέλευση, τις αιτίες που τη δημιουργούν, τις συνέπειες στις χώρες υποδοχής και στις χώρες προέλευσης, καθώς και τις πολιτικές που αναπτύσσονται για τη διαχείρισή της. Φιλοδοξεί, τέλος, να αναδείξει τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις της ολοένα και διευρυνόμενης αυτής μεταναστευτικής κίνησης, καθώς και να παράσχει ένα πλαίσιο ανάλυσης του brain drain από την Ελλάδα, το οποίο, ειδικά μετά τη δριμεία οικονομική ύφεση που ενέσκηψε από τα τέλη του 2008, εξελίχθηκε ραγδαία με πολλαπλές, αρνητικές συνέπειες για τη χώρα μας.

Αυτό που έλεγε ο Γιάννης Τσαρούχης, ότι καταπιάστηκε με τις Τρωάδες σαν διαμαρτυρόμενος θεατής, ισχύει και γι' αυτές τις δοκιμαστικές μεταγραφές, που έχουν στόχο να μεταφέρουν στη σημερινή καθημερινή γλώσσα μας με κάθε δυνατή ακρίβεια αυτό που έλεγε ο Όμηρος γύρω στα 800 με 750 π.Χ., χωρίς να το αλλοιώνουν από "λογοτεχνική" διάθεση, από ηθικές ή σχολαστικές προκαταλήψεις ή, τέλος, από κεκτημένη ερμηνευτική ταχύτητα.

Η "λογοτεχνική" μεταφορά των έργων αυτών, μέχρι σήμερα, κατάφερε να ισοπεδώσει το αρχαίο κείμενο και να το εγκλωβίσει στο ύφος του μεταφραστού. Ικανός για να μεταφράσει τον Όμηρο στα νεότερα χρόνια θα ήταν εκείνος ο ποιητής (ή ο φιλόλογος) που (σαν τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη) θα ήταν άριστος γνώστης του αρχαίου κειμένου του προγόνου του και θα χειριζόταν με άνεση τόσο τη λόγια όσο και τη λαϊκή γλώσσα του καιρού μας. Οι "λογοτεχνικές" επίσης μεταφορές στερούν τις ομιλίες των προσώπων των επών από την ιδιαίτερη γλώσσα του καθενός, που αναδεικνύει τον (ας πούμε, θεατρικά επεξεργασμένο) χαρακτήρα του.

(Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Ο πέμπτος τόμος της σειράς Μελέτες για τον Προφορικό Λόγο του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών έχει ως αντικείμενο τα πραγματολογικά μόρια, ένα θέμα το οποίο, με τη στροφή της γλωσσολογίας στη χρήση της γλώσσας και τη διερεύνησή της με εμπειρικά δεδομένα φυσικού προφορικού λόγου, κατακτά ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον των ειδικών. Πρόκειται για στοιχεία κυρίως του (ανεπίσημου) προφορικού λόγου, την ύπαρξη των οποίων η ‘κλασική’ γλωσσολογία του 20ού αιώνα αγνόησε ή/και απαξίωσε και τα οποία αντιστέκονται στην τακτοποίησή τους σε μια ομοιογενή κατηγορία.

Πρωτοτυπικά, τα στοιχεία αυτά εμφανίζουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά, που όμως στην πράξη δεν αποδεικνύονται εξίσου καθοριστικά για όλα τα μέλη μιας υποψήφιας κατηγορίας ‘πραγματολογικό μόριο’ (και μάλιστα με αξιώσεις καθολικότητας). Το γεγονός αυτό ευνοεί τον διαχωρισμό τους σε διάφορες (υπο)κατηγορίες και την αποσπασματική προσέγγισή τους. Εν μέρει εξηγεί και την τεράστια ποικιλία των ονομασιών που έχουν χρησιμοποιηθεί διεθνώς από ερευνήτριες και ερευνητές, προκειμένου να αναφερθούν στα ίδια ή σε παρεμφερή φαινόμενα.

Ο όρος πραγματολογικά μόρια που προκρίθηκε εδώ (πρβ. και Ostman 1995, Foolen 1996, Fried & Ostman 2005) φέρνει στο προσκήνιο γλωσσικά στοιχεία και δομές με δεικτικό και μεταεπικοινωνιακό χαρακτήρα, χωρίς δεσμεύσεις ως προς επιμέρους οριοθετήσεις και κατηγοριοποιήσεις των υπό εξέταση φαινομένων. Με άλλα λόγια, τα μόρια εκλαμβάνονται πρωταρχικά ως μια λειτουργική κατηγορία, το πλήρες εύρος της οποίας και η διαφοροποίησή της από άλλες μένει να στοιχειοθετηθούν. Στόχος του παρόντος τόμου είναι ακριβώς να προσδιοριστούν (μερικά από) τα προαπαιτούμενα για μια συνεκτική διερεύνηση του θέματος, στη βάση του ελληνικού προφορικού λόγου. 

Ιστορία ερωτική, ήτοι έρωτας σφοδρός ενός νέου, Κωνσταντινοπολίτου
Γεώργιος Λαπάτης (Σταθάς)

Επιμέλεια: Γιώργος Κεχαγιόγλου
Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Θεσσαλονίκη 2020,σ.340
ISBN: 978-960-231-200-1
Τιμή: 21,20€
Τιμή ΜΙΕΤ: 19,08€

Η Ιστορία ερωτική, ήτοι έρωτας σφοδρός ενός νέου, Κωνσταντινοπολίτου… είναι το πρώτο γνωστό νεοελληνικό λογοτεχνικό πεζό ερωτικό αφήγημα που ξεπερνά την έκταση ενός διηγήματος και φτάνει τα όρια της νουβέλας ή και μικρού μυθιστορήματος. Γραμμένο στα 1793, πιθανότατα από τον Γεώργιο/Γεωργάκη Λαπάτη (Σταθά), λόγιο «γραμματικό» του ηγεμόνα της Βλαχίας Κωνσταντίνου Χα(ν)τζερ(λ)ή, σώθηκε ακέφαλο, χασματικό και κολοβό σε ένα και μόνο χειρόγραφο αντίγραφο, του 1806. Το αφήγημα, εμπλουτισμένο με αρκετά (άγνωστα ώς τώρα) «φαναριώτικα» ερωτικά ποιήματα‑τραγούδια και με μερικές πεζές ερωτικές επιστολές, ακολουθεί την ερωτογραφική παράδοση της έντυπης συλλογής μεταφρασμένων από τα γαλλικά διηγημάτων του Ρήγα Βελεστινλή Σχολείον των ντελικάτων εραστών…, καθώς και της πρώτης, κυρίως, «ιστορίας» από τα έντυπα Έρωτος αποτελέσματα…, και διηγείται την ειδυλλιακή και με «ευτυχές τέλος» ιστορία του έρωτα του Γεωργάκη και της Μαριορίτσας, δύο πλούσιων, μοντέρνων και προικισμένων με πολλά προσωπικά χαρίσματα, κωνσταντινουπολιτών νέων της εποχής. Το βιβλίο δίνει την πρώτη φιλολογική έκδοση ολόκληρου του σωζόμενου τμήματος του έργου.

Η Ιστορία ερωτική…, με επιμέλεια του Γ. Κεχαγιόγλου, εγκαινιάζει την καινούργια εκδοτική σειρά του Ι.Ν.Σ. «Κείμενα της Νεότερης Ελληνικής Λογοτεχνίας» («ΚΝΕΛ»), που συνεχίζει, χρονικά, τη σειρά «Παλιότερα Κείμενα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» («ΠΚΝΛ») και απευθύνεται επίσης σε σπουδαστές, εκπαιδευτικούς, και στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Η σειρά έχει στόχο να δώσει χρηστικές φιλολογικές εκδόσεις κειμένων της νεοελληνικής λογοτεχνίας γραμμένων από το τελευταίο τέταρτο του 18ου αιώνα έως και το τέλος του Μεσοπολέμου (1940). Προτεραιότητα δίνεται σε έργα ανέκδοτα, είτε γνωστά μόνον από παλιότερες μη φιλολογικές εκδόσεις, είτε ανεπαρκώς εκδομένα ως τώρα. Κάθε (εικονογραφημένη με σχετικό εικαστικό υλικό) έκδοση της σειράς περιλαμβάνει Εισαγωγή, το Κείμενο του έργου, Γλωσσάρι και πίνακα κύριων ονομάτων, και Επίμετρο με συναφή κείμενα. 

Η Μεγάλη Εβδομάδα συμπυκνώνει όλο σχεδόν τον χριστιανισμό. Συγκλονιστικά γεγονότα, πρόσωπα και κείμενα συνωστίζονται στις μέρες της. Τούτο το μικρό βιβλίο σχολιάζει κάποια ελάχιστα από τον ανεξάντλητο πλούτο της, χωρίς φιλοδοξίες συστηματικότητας ή πρωτοτυπίας, με μόνη επιθυμία να μην απευθύνεται αποκλειστικά στους πιστούς, αλλά σε όλους, τους εντός και τους εκτός, τους εγγύς και τους μακράν. Μια μικρή ανθοδέσμη είναι το βιβλίο, με ανθύλλια, fioretti.

(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)